1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX nhiều nước tây Âu đã chuyển sang chế độ
tư bản chủ nghĩa, trong khi đó nước Đức vẫn là một quốc gia phong kiến lạc hậu.
Trong bối cảnh đó Immanuel Kant đã nổi lên như một trong những nhà khai sáng vĩ
đại của dân tộc Đức. Qua những tác phẩm của mình, ông đã bộc lộ một khát vọng
tuyệt mỹ là thức tỉnh con người bằng trí tuệ. I.Kant nhận ra rằng chỉ có ánh sáng của
trí tuệ mới có đủ sức mạnh giúp con người chống lại mọi sự cuồng tín, giáo điều đã
ăn sâu bám rễ trong đời sống nước Đức nói riêng và tây Âu nói chung.
Bởi vậy, có một thời người ta lầm tưởng rằng triết học của I.Kant chỉ đơn
thuần là triết học đề cao trí tuệ nhưng xuyên suốt các tác phẩm của triết gia vĩ đại
này, đặc biệt là bộ ba tác phẩm “phê phán”, chúng ta nhận ra rằng triết học của
ông không chỉ có vậy. Ông đặt ra cho triết học phê phán của mình câu hỏi lớn:
Con người là gì? Để trả lời được câu hỏi này cần trả lời ba câu hỏi sau: Tôi có thể
biết được cái gì? Tôi phải làm gì? Tôi có thể hy vọng vào cái gì? Theo I.Kant,
nhiệm vụ trả lời câu hỏi thứ nhất thuộc về nhận thức luận. Câu hỏi thứ hai dành
cho đạo đức học. Câu hỏi thứ ba dành cho mỹ học. Xuất phát từ con người lý tính,
I.Kant đã chỉ ra cho con người con đường dẫn tới tự do và hạnh phúc, con người
phải làm gì để xứng đáng với chức phận làm người của mình, nói như nhà nghiên
cứu Trần Thái Đỉnh: “Triết học I.Kant không còn là thứ triết đề cao tri thức như
người ta vẫn lầm tưởng nữa, nhưng là triết tìm hiểu ý nghĩa và bổn phận làm
người của ta” [24, tr.34]. Có thể nói, với I.Kant lý tính là phương tiện, chứ không
phải là mục đích cuối cùng của tồn tại người. Cuối tác phẩm lừng danh “Phê phán
lý tính thuần túy”, I.Kant đã bày tỏ rõ ràng mục đích đó: “Sự phê phán đối với lý
tính liều lĩnh bay bổng bằng đôi cánh của chính mình, phải đi trước như là môn dự
bị cho mọi hoạt động của lý tính, cả hai sẽ cùng tạo thành triết học với nghĩa đúng
đắn và chân thực nhất của từ này” [42, tr.1185]
