Quan hệ Nhật Bản - Đông Nam Á có một vị trí hết sức quan trọng đối với cả hai
bên. Với Nhật Bản, Đông Nam Á là thị trường hấp dẫn, là nơi mà Nhật muốn nâng cao
vai trò chính trị của mình ở khu vực. Còn với Đông Nam Á, Nhật Bản là đối tác chiến
lược để thúc đẩy phát triển kinh tế cũng như hợp tác trên nhiều lĩnh vực khác. Quan hệ
Nhật Bản - Đông Nam Á đã có một bề dày lịch sử, trải qua nhiều giai đoạn với những
sắc thái khác nhau. Trong thời kỳ Cận đại từ cuối thế kỷ XIX đến 1945, quan hệ hai
bên diễn ra phức tạp, đa dạng cùng với sự vận động nội tại của mỗi bên và những
chuyển biến của tình hình khu vực và quốc tế. Đó còn là sự đan xen lẫn nhau của
những điểm “sáng - tối”. Cuối thế kỷ XIX, công cuộc Duy tân Minh Trị đã đưa Nhật
thoát khỏi họa xâm lược của phương Tây và trở nên hùng mạnh. Vì vậy, đối với các
nước Đông Nam Á, Nhật Bản được xem là tấm gương tự lực tự cường và gợi mở
hướng đi mới cho các nước đang trong hoàn cảnh bế tắc chưa tìm ra được cách thức để
thoát khỏi họa da trắng, “như người đang ốm nặng tìm ra linh dược, bàng hoàng tỉnh
giấc” [34, tr. 5]
