Chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc, Hội nghị Ianta mở ra một trật tự thế giới mới - “ Trật tự hai cực Ianta” thực chất “hai cực” ở đây là chỉ Mỹ và Liên Xô phân chia nhau phạm vi thế lực trên cơ sở thoả thụân của hội nghị Ianta. Sau hội nghị Ianta mối quan hệ Xô- Trung là mối quan hệ cơ bản nhất, có ảnh hưởng lớn nhất trong quan hệ quốc tế. Nhằm tiêu diệt Liên Xô và các nước CNXH trên thế giới Mỹ đã tiến hành “chiến tranh lạnh” chống Liên Xô. Cuộc chạy đua vũ trang giữa Liên Xô và Mỹ diễn ra ngày càng quyết liệt. Chính sự căng thẳng trong quan hệ Xô- Mỹ đã làm cho tình hình thế giới ngày càng căng thẳng và phức tạp.
Trong khi đó Trung Quốc mới giành độc lập năm 1949, đất nước còn nhiều khó khăn, quan hệ quốc tế còn hạn chế. Giai đoạn những năm 1950- 1970, là giai đoạn nhạy cảm và phức tạp trong quan hệ ngoại giao của Trung Quốc. Ngoại giao giữ vai trò vô cùng quan trọng đối với bất kỳ quốc gia nào. Nó góp phần tích cực trong phát triển kinh tế, bảo vệ chủ quyền an ninh và tranh thủ sự ủng hộ của các nước, tăng cường địa vị quốc tế. Ngoại giao với vai trò quan trọng như vậy thì Trung Quốc sẽ có những đối sách gì trong chiến lược ngoại giao giai đoạn này? Nếu không đưa ra được những chính sách ngoại giao hợp lí, không tìm cho mình một con đường ngoại giao phù hợp thì sẽ gây rất nhiều bất lợi cho một đất nước non trẻ như Trung Quốc. Quan hệ ngoại giao của Trung Quốc chịu sự chi phối, tác động rất lớn từ Liên Xô và Trung Quốc. Vậy trong bối cảnh quốc tế phức tạp, quan hệ Xô- Mỹ căng thẳng, Trung Quốc sẽ phải xử lí quan hệ ngoại giao của mình với Liên Xô và Mỹ như thế nào mà vẫn đảm bảo được lợi ích quốc gia? Đây là những câu hỏi lớn đặt ra đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc lúc bấy giờ. Trung Quốc đã cho thấy sự nhạy bén, khả năng thích ứng của mình trước thời cuộc, họ đã tự tìm cho mình một lối đi riêng trong xử lí các mối quan hệ quốc tế. Từ đó, họ không chỉ đứng vững mà còn vươn lên khẳng định địa vị của mình trên trường quốc tế. Trong những năm 1950- 1970 trục quan hệ Liên Xô- Trung Quốc- Mỹ diễn ra với nhiều sự kiện phong phú nhưng cũng vô cùng phức tạp và có ảnh hưởng to lớn trong quan hệ quốc tế lúc bấy giờ.
Mặc dù, những năm 1950- 1970 đã lùi vào lịch sử song những bước đi của Trung Quốc trong xử lí các mối quan hệ quốc tế vẫn có những giá trị và bài học lịch sử của nó. Việt Nam là nước láng giềng của Trung Quốc có quan hệ mật thiết với Trung Quốc. Chúng ta đã rút ra được bài học gì từ Trung Quốc và ứng dụng nó như thế nào trong thực tiễn hiện nay? Học tập bài học không có nghĩa là bệ nguyên những gì mà người khác đã làm vào hoàn cảnh riêng của mình làm như thế là tự hại mình, là sự học tập nguy hiểm.
