<p>
Đá là sự vật gắn kết với loài người từ thuở hồng hoang bởi con người
trú thân trong hang đá, mượn cạnh sắc của đá để làm công cụ săn bắt, nhờ
cái cứng rắn của đá mà tạo ra lửa sưởi ấm và nấu chín thức ăn, Ngay cả
khi con người trở về với đất, đá là một trong những lựa chọn đầy tin cậy để
gởi gắm thể xác hay làm vật đồng hành trên con đường đến cõi khác. Con
người tìm thấy sự an yên và sức mạnh của mình từ đá nên như một điều
hiển nhiên, con người tin và thờ phụng vị thần đá. Chính sự gắn bó chặt chẽ
này đã phần nào lý giải vai trò của tục thờ đá trong đời sống của con người.
Trong văn học dân gian Việt Nam, truyền thuyết là thể loại có sự liên
kết chặt chẽ với những biến thiên lịch sử của dân tộc, đồng thời thể hiện rõ
nét nhất cảm quan lịch sử của người nghệ sĩ dân gian. Bằng khả năng tích
hợp nhiều lớp nghĩa một cách hiệu quả trong chiều dài thời gian lịch sử,
biểu tượng đá có mối liên hệ chặt chẽ với nội dung và nghệ thuật trần thuật
của thể loại truyền thuyết. Thông qua việc lưu giữ biểu tượng đá, tục thờ
cúng đá cùng các dạng thức của đá, truyền thuyết Việt Nam đã lưu lại dấu
ấn của sự giao thoa tín ngưỡng, văn hóa ở Việt Nam và sức mạnh của nhân
vật lịch sử, của cộng đồng dân tộc. Trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, có
hai truyền thuyết thể hiện những lớp nghĩa đặc biệt của biểu tượng đá là
Thai Dương phu nhân và Kì Thạch phu nhân. Trong luận án này, sau
khi phân tích các vấn đề lý thuyết, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu trường
hợp hai truyền thuyết trên bởi các lý do sau: a) Với đặc trưng của mình,
hai truyền thuyết đã phản ánh những biến chuyển về lịch sử và văn hóa,
tín ngưỡng của vùng đất Thừa Thiên Huế, nơi có sự xếp chồng các lớp
văn hóa (Việt, Chăm); b) Đây là những truyền thuyết được ghi chép vào
các thư tịch khá sớm và vẫn đang “sống” tại địa phương với nhiều dị
bản; c) Hai truyền thuyết này có mối quan hệ chặt chẽ với tín ngưỡng
dân gian thông qua sự hiện diện của đền/ miếu và hình thức thờ cúng.
</p>
