Để xây dựng quan hệ sản xuất mới chúng ta cần tiến hành thay đổi về nhiều mặt, trong đó việc chú ý xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần cần phải được chú trọng đặc biệt.
- Kinh tế hộ nông dân (kinh tế cá thể, tiểu chủ) là hình thức kinh tế phổ biến ở nông thôn trong các làng nghề, trong các hoạt động dịch vụ và trong sản xuất nông nghiệp. Trong giai đoạn đầu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, lực lượng sản xuất còn thấp kém, kinh tế hộ nông dân có vai trò to lớn trong việc khai thác các tiềm năng của đất đai, vốn, sức lao động, kinh nghiệm sản xuất của dân dư Do đó, kinh tế hộ gia đình nông dân có tác dụng lớn trong việc phát triển lực lượng sản xuất và tốn tại lâu dài trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp ở nông thôn.
Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế hộ, kinh tế trang trại phát triển sản xuất hàng hóa với quy mô ngày càng lớn.
- Kinh tế nhà nước: Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc rất nhiếu vào tự nhiên, do đó, tình hình tổ chức xản xuất trong nông nghiệp có đặc điểm riêng không giống trong công nghiệp. Nhìn chung, khi lực lượng sản xuất trong nông nghiệp còn thấp kém, kinh tế hộ gia đình là hình thức tổ chức sản xuất có nhiều ưu thế hơn so với các hình thức khác. Bởi vậy, kinh tế nhà nước trong nông nghiệp dưới hình thức nông trường quốc doanh rất cần được cân nhắc. Nhưng kinh tế hộ cũng có nhiều nhược đuểm cố hữu, khó có thể tự khắc phục. Do quy mô nhỏ, kinh tế hộ gặp nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm đầu ra và giải quyết yếu tố đầu vào nhu giống, thủy lợi, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ Trong khi đó các doanh nghiệp nhà nước lại có nhiếu ưu thế trong những lĩnh vực này. Do đó, kinh tế nhà nước ở nông thôn trong lĩnh vực dịch vụ với các hình thức: trạm giống, công ty bảo vệ thực vật, công ty thủy lợi, công ty thương mại là hết sức cần thiết đối với nông nghiệp, nông thôn. Hơn nữa, đây là những vị trí then chốt trong kinh tế nông nghiệp, nông thôn, do đó, nếu kinh tế nhà nước nắm giữ những vị trí này sẽ giữ vai trò chủ đạo, định hướng phát triển nông nghiệp, nông thôn lên chủ nghĩa xã hội.
Như vậy, phát triển kinh tế nhà nước ở nông nghiệp, nông thôn là hết sức cần thiết nhưng cũng cần cân nhắc trong từng câu, từng lĩnh vực cụ thể.
Kinh tế tập thể với nhiều hình thức hợp tác đa dạng mà nòng cốt là hợp tác xã, dựa trên sở hữu của các thành viên và sở hữu tập thể, liên kết rộng rãi những lao động, các hộ sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc các thành phần kinh tế.
Kinh tế tập thể lấy lợi ích kinh tế làm chính, bao gồm lợi ích của các thành viên và lợi ích tập thể, đồng thời coi trọng lợi ích xã hội của các thành viên, góp phần xóa đói giảm nghèo, tiến lên làm giàu cho các thành viên, phát triển cộng đồng.
Hoạt động của kinh tế tập thể theo nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm.
Phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn phải trên cơ sở đảm bảo quyền tự chủ của kinh tế hộ, trang trại phát triển, gắn với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới; không ngừng phát triển sức sản xuất, nâng cao hiệu quả, năng suất và sức cạnh tranh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Phát triển kinh tế tập thể theo phương châm tích cực nhưng vững chắc, xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, đi từ thấp đến cao, đạt hiệu quả thiết thực, vì sự phát triển của sản xuất.
Kinh tế tư nhân là lực lượng quan trọng và năng động trong cơ chế thị trường, có khả năng về vốn liếng, về tổ chức quản lý, về kinh nghiệm sản xuất, về khả năng khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, kinh doanh ngành nghề đa dạng, tăng cường chế biến, tiêu thụ nông sản, làm dịch vụ phục vụ sản xuất và đời sống ở nông thôn. Nhà nước có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để kinh tế tư nhân trong nông nghiệp phát triển.
