<p>
1.Lý do chọn đềtài:
Với chính sách kinh tếmởcửa, hội nhập với kinh tếkhu vực và thếgiới theo xu
hướng toàn cầu hóa hiện nay, đặc biệt là với việc gia nhập vào Tổchức thương mại thế
giới (WTO) (Việt Nam đã chính thức trởthành thành viên của WTO vào ngày
11/01/2007), Việt Nam không ngừng đẩy mạnh giao lưu, buôn bán với các nước, và do
đó hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp cùng với hoạt động
thanh toán xuất nhập khẩu của các ngân hàng sẽngày càng trởnên sôi động, phức tạp
và hàm chứa nhiều rủi ro hơn. Điều này đòi hỏi các nhà quản trịtrong lĩnh vực xuất
nhập khẩu của doanh nghiệp cũng nhưtrong lĩnh vực thanh toán xuất nhập khẩu của
ngân hàng phải nhận biết được các loại rủi ro đểcó thể đưa ra những đối sách thích
hợp. Mỗi quyết định xửlý rủi ro của các nhà quản trịnhằm hạn chếtổn thất hoặc chấp
nhận rủi ro đến một mức độnào đó đều ít nhiều ảnh hưởng đến mức sinh lợi của doanh
nghiệp hoặc ngân hàng. Vì vậy, yêu cầu đặt ra cho các nhà quản trịlà phải cân nhắc khi
đưa ra những giải pháp xửlý rủi ro phù hợp với từng trường hợp cụthể.
Xét riêng trong lĩnh vực ngân hàng, trong thời gian gần đây, cùng với sự đổi
mới của đất nước, hệthống ngân hàng Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng
khích lệtrong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là trong địa hạt thanh toán đối với hàng
hóa xuất nhập khẩu (gọi tắt là thanh toán xuất nhập khẩu), góp phần đáng kểvào chỉ
tiêu tăng trưởng kinh tếcủa đất nước. Tuy nhiên, con đường phát triển của hệthống
ngân hàng trong việc đa dạng và chuẩn hóa các dịch vụ, trong đó có dịch vụthanh toán
xuất nhập khẩu, vẫn còn lắm nguy cơvà thách thức với rất nhiều rủi ro tiềm ẩn, nhất là
khi Việt Nam bắt đầu mởcửa thịtrường tài chính vào ngày 01/04/2007 theo đúng lộ
trình cam kết gia nhập WTO. Hơn nữa, cho đến nay ngành ngân hàng Việt Nam vẫn
chưa xây dựng được một hệthống chuyên nghiệp vềrủi ro và quản trịrủi ro trong hoạt
động thanh toán xuất nhập khẩu như đã làm được đối với hoạt động tín dụng.
Do vậy, trên cơsởcác tài liệu lý luận vềrủi ro và quản trịrủi ro cũng như
những kinh nghiệm thực tiễn được đúc kết từquá trình hoạt động thanh toán xuất nhập
2.Đối tượng, mục đích và phạm vi nghiên cứu:
Với khảnăng và góc nhìn còn nhiều hạn chếcủa người nghiên cứu, đềtài chỉ
tập trung vào những khía cạnh sau:
Đối tượng nghiên cứu:
Các rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại ngân hàng.
Mục đích nghiên cứu:
* Hệthống lại các rủi ro trong kinh doanh quốc tếcũng nhưtrong nước, đặc biệt
là các rủi ro gắn liền với các phương thức thanh toán xuất nhập khẩu thông dụng nhất
trong hoạt động thương mại quốc tế.
* Tìm hiểu kinh nghiệm phòng chống rủi ro của tập đoàn Citi Group đối với
từng phương thức thanh toán xuất nhập khẩu.
* Đánh giá những thuận lợi và khó khăn cũng nhưphân tích các tình huống rủi
ro điển hình trong quá trình hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại
thương Việt Nam gắn với các phương thức Chuyển tiền, Nhờthu và Tín dụng chứng
từ.
* Đưa ra một sốgiải pháp phòng ngừa và xửlý rủi ro đểbảo vệquyền lợi của
các bên tham gia vào hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu, đặc biệt là đối tượng “ngân
hàng”.
Phạm vi nghiên cứu:
Việc nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi hoạt động của Ngân hàng Ngoại
thương Việt Nam, một ngân hàng thương mại quốc doanh hàng đầu của Việt Nam, nơi
có lượng giao dịch thanh toán xuất nhập khẩu lớn nhất của cảnước (chiếm khoảng 1/3
giá trịthanh toán xuất nhập khẩu của cảnước) trong khoảng thời gian từnăm 2000 đến
nay và trong định hướng hoạt động của ngân hàng đến năm 2010. Trong phạm vi
nghiên cứu của đềtài này, tác giả đi vào nghiên cứu các rủi ro xảy đến đối với các đối
tượng liên quan trong thương mại quốc tếnhưng đặc biệt quan tâm các rủi ro xảy đến
đối với đối tượng thứba “ngân hàng” nhìn từgóc độcủa ngân hàng thực hiện các dịch
vụthanh toán xuất nhập khẩu theo ba phương thức thanh toán Chuyển tiền, Nhờthu và
Tín dụng chứng từcó sựkết hợp với các hình thức tài trợthương mại.
3.Phương pháp nghiên cứu:
Đểlàm nổi bật các vấn đềliên quan đến rủi ro, rút ra các bài học kinh nghiệm
và đềxuất các giải pháp có tính khảthi, tác giả đã sửdụng kết hợp cảhai nhóm
phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng nhưsau:
* Nhóm phương pháp định tính: mô tả, phân tích, tổng hợp, phương pháp
chuyên gia: sưu tầm các tưliệu thực tếvềrủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập
khẩu, chọn lọc các tình huống rủi ro có tính khái quát cao đểminh họa cho các vấn đề
liên quan.
* Nhóm phương pháp định lượng: tiến hành điều tra rất công phu qua các bước
như
- Lập bảng câu hỏi khảo sát với 50 câu hỏi tập trung vào các vấn đềnhưtình
hình hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu, quan hệvới khách hàng, quá trình thực hiện
nghiệp vụ, các loại rủi ro quan trọng và thường gặp cũng nhưcác kiến nghịtrong việc
phòng ngừa rủi ro và hạn chếthiệt hại theo ý kiến của người trảlời (xem Phụlục 4).
- Gửi bảng câu hỏi qua các phương tiện nhưEmail, Fax, Thưtín hoặc Giao tay
đến 100 đối tượng đang làm việc trong lĩnh vực thanh toán xuất nhập khẩu tại 11 chi
nhánh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam để điều tra (xem Phụlục 5).
- Thu lại đủ100 mẫu kết quảtừ100 người trảlời bằng cách đến thu trực tiếp
hoặc nhờgửi qua đường Bưu điện; Tập hợp và xửlý dữliệu trên chương trình thống kê
SPSS từ100 mẫu trảlời này đểcho ra kết quảchi tiết vềhoạt động thanh toán xuất
nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (xem Phụlục 6).
4.Nét mới của đềtài:
Trên cơsởtham khảo các đềtài nghiên cứu trước đây như:
1. Một sốgiải pháp phòng ngừa rủi ro cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại
TP.HCM - Tác giả: Đặng ThịPhương Diễm (Năm 1998, Luận án thạc sỹkhoa học
kinh tế, Trường Đại học Kinh TếThành PhốHồChí Minh).
2. Những biện pháp phòng ngừa rủi ro trong thực hiện phương thức tín dụng
chứng từ- Tác giả: Lê ThịThanh Bình (Năm 2000, Luận văn thạc sỹkhoa học kinh tế,
Trường Đại học Kinh tếTP.HCM).
3. Các rủi ro, tranh chấp trong mua bán quốc tếtại Việt Nam vềphương thức
thanh toán kèm chứng từvà giải pháp phòng chống- Tác giả: Thân Tôn Trọng Tín
Tác giảnhận thấy các đềtài nghiên cứu này chỉtập trung nghiên cứu rủi ro
trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu ởkhía cạnh của doanh nghiệp hoặc chỉ
dừng lại ởphương thức thanh toán tín dụng chứng từ. Hơn nữa, thời gian nghiên cứu
của các đềtài này là từnăm 2000 trởvềtrước. Khi đó, hoạt động thanh toán xuất nhập
khẩu còn nhiều hạn chếvềsốlượng giao dịch, chủng loại hàng hóa, loại hình doanh
nghiệp và chưa chịu nhiều áp lực cạnh tranh từtrào lưu hội nhập nhưhiện nay.
Tính mới của đềtài này thểhiện ởchỗlà việc nghiên cứu rủi ro và quản trịrủi
ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu được tìm hiểu và khắc họa ởcảvịthế
của doanh nghiệp lẫn ngân hàng nhưng xét chủyếu ởvịthếcủa ngân hàng. Việc
nghiên cứu không chỉdừng lại ởphương thức thanh toán phức tạp nhất là Tín dụng
chứng từmà còn đi vào các phương thức thanh toán đơn giản hơn nhưng rất phổbiến
trong thực tếlà Chuyển tiền và Nhờthu; không chỉ đơn thuần ởviệc ngân hàng xửlý
các giao dịch đòi và chi trảtiền hàng mà còn được lồng vào các giao dịch tài trợxuất
nhập khẩu trong tưthếngân hàng chủ động tiếp cận và ngày càng thắt chặt quan hệvới
khách hàng phù hợp với xu thếphát triển của nền kinh tếViệt Nam hội nhập với kinh
tếkhu vực và thếgiới.
5.Kết cấu đềtài:
Đềtài gồm 86 trang được chia làm 3 chương và có kết cấu nhưsau:
* Phần mở đầu
* Chương 1: Những vấn đềlý luận cơbản vềrủi ro và quản trịrủi ro trong hoạt
động thanh toán xuất nhập khẩu.
* Chương 2: Đánh giá rủi ro và quản trịrủi ro trong hoạt động thanh toán xuất
nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam.
* Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa, hạn chếrủi ro trong hoạt động thanh
toán xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam.
* Phần kết luận
* Phần tài liệu tham khảo
* Phần phụlục gồm 6 phụlục.
</p>
