Xuất hiện từ thế kỷ XVII, các công cụ phái sinh đã trải qua một thời gian dài phát
triển và hoàn thiện. Tốc độ phát triển của các công cụ này tăng đột biến sau cuộc khủng
hoảng năm 1973, đạt 24%/năm trong 5 năm gần đây, tạo nên một thị trường phái sinh liên
kết toàn cầu. Năm 2009, tổng giá trị giao dịch phái sinh trên thế giới đạt hơn 600.000 tỷ
USD. Công cụ phái sinh đã giúp các doanh nghiệp trên thế giới phòng vệ hiệu quả trước
nhiều cuộc khủng hoảng lớn. Cùng lúc đó, những nhà đầu cơ và kinh doanh chênh lệch
giá cũng thu được khoảng lời khổng lồ từ việc kết hợp linh hoạt các giao dịch phái sinh
với các công cụ tài chính khác. Chính vì vai trò to lớn như vậy nên thị trường phái sinh
không chỉ bùng nổ tại các nước phát triển như Anh, Mỹ, Nhật Bản mà ngay tại những
nước đang phát triển như Trung Quốc, Ấn Độ các doanh nghiệp và nhà đầu cơ cũng
thường xuyên sử dụng công cụ tài chính phức tạp này.
Với một nền kinh tế đang trong giai đoạn hội nhập mạnh mẽ như Việt Nam, các
hợp đồng phái sinh sẽ là một công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp xuất nhập khẩu phòng
ngừa rủi ro. Tuy nhiên, dù đã bắt đầu hình thành từ cuối những năm 90, thị trường phái
sinh Việt Nam cho tới hiện tại vẫn chưa phát triển mạnh. Mới chỉ có các giao dịch kỳ hạn
và hoán đổi được các chủ thể chào đón. Hợp đồng quyền chọn và tương lai mới chỉ được
sử dụng rất ít. Các doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với những rủi ro rất lớn
mỗi khi thị trường biến động mà không có biện pháp phòng ngừa nào. Tại Việt Nam, các
nhà đầu cơ và kinh doanh chênh lệch giá rất hiếm khi sử dụng các công cụ phái sinh.
Bên cạnh việc sử dụng các công cụ phái sinh với mục đích phòng vệ, các NHTM
đóng vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển thị trường phái sinh Việt Nam. Là
những đơn vị đi tiên phong trong việc sử dụng và phát triển các hợp đồng phái sinh,
NHTM là chìa khóa giúp công cụ tài chính này trở nên phổ biến trên thị trường tài chính,
thúc đẩy thị trường phái sinh Việt Nam phát triển. Thực tế, số lượng giao dịch phái sinh
tại các NHTM Việt Nam vẫn ở mức rất hạn chế. Trong thời gian tới, xu hướng phát triển
của nền kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, giảm thiểu sự kiểm soát của Nhà nước đặt ra
yêu cầu cấp thiết phát triển các nghiệp vụ phái sinh tại các NHTM Việt Nam.
