Viêm gan virút B (VGVR B) hiện nay vẫn là một bệnh rất phổ biến trên toàn
thế giới và luôn là một mối quan tâm lớn đối với công tác y tế của toàn cầu và cũng
như của Việt Nam. Bệnh có tỷ lệ mắc cao và thường gây nên những hậu quả nặng nề
như viêm gan mạn, xơ gan và ung thư tế bào gan nguyên phát.
Trên thế giới, có hơn hai tỉ người bị nhiễm vi rút viêm gan B (HBV), trong đó
có khoảng 350 - 400 triệu người bị nhiễm HBV mạn tính. Khoảng 25 đến 40% số
người bị nhiễm HBV mạn tính này tử vong sớm vì những biến chứng là xơ gan
và/hoặc ung thư gan. (Lee và CS 1997)
Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ cao của vi rút viêm gan B, ước tính có
khoảng 10 triệu người mang HBsAg nên viêm gan vi rút B là vấn đề quan trọng của
sức khoẻ cộng đồng. Tỷ lệ mang HBsAg cao nhất là lứa tuổi từ 41-50 chiếm 18,7%
trong khi lứa tuổi có tỷ lệ thấp nhất từ 0-10 là 10,7 %. Nhưng tỷ lệ HBeAg(+)
/HBsAg(+) của lứa tuổi 0 - 10 là 91 %. Theo diễn biến tự nhiên, tỷ lệ mất HBsAg
hàng năm là 1-2%, và chuyển đổi huyết thanh HBeAg chung là 9,6%.
Vào những năm cuối thế kỷ 20, kỹ thuật sinh học phân tử ra đời và có tốc độ phát
triển nhanh chóng đã mở ra một kỷ nguyên mới về chẩn đoán gen nên chúng ta đã có
thể chẩn đoán được vi rút viêm gan B ở mức độ phân tử. Nhờ ứng dụng các kỹ thuật
về phân tích DNA của HBV mà chúng ta có thể giải quyết được các hạn chế của các
kỹ thuật miễn dịch kinh điển. Các kỹ thuật sinh học phân tử này bao gồm các xét
nghiệm HBV – DNA : kỹ thuật PCR, Realtime – PCR (PCR với thời gian thực) và
bDNA (khuyếch đại tín hiệu), xác định các kiểu gene của HBV và xác định các đột
biến kháng thuốc.
Cho đến nay, 2 vấn đề mới nổi lên và đang được quan tâm trong việc chẩn đoán
HBV là vai trò thực sự của kiểu gen vi rút viêm gan B và sự đột biến của vi rút B
trong quá trình diễn tiến tự nhiên của bệnh cũng như dưới tác động của thuốc đặc trị.
Để xác định kiểu gene của HBV hiện nay có nhiều phương pháp. Đó là:
+ Phương pháp giải trình tự gene (Sequencing)
+ Phương pháp lai trên pha rắn như Test INNO – LIPA.
+ Phương pháp realtime – PCR technique.
+ Phương pháp PCR đa mồi.
+ Phương pháp PCR – RFLP.
Tuy nhiên mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm riêng. Phương pháp giải
trình tự gene, lai trên pha rắn, kỹ thuật Realtime – PCR và PCR đa mồi có ưu điểm
xác định các kiểu gene của HBV một cách chính xác do sự thiết kế các cặp mồi đặc
hiệu. Nhưng có nhược điểm là công tác chuẩn bị mẫu mất nhiều thời gian và bên cạnh
đó cần phải có những trang thiết bị hiện đại do đó giá thành cho một xét nghiệm còn
cao.
Phương pháp PCR – RFLP là sử dụng các enzyme giới hạn TasI và SspI cắt các
trình tự đã biết của sản phẩm PCR nhân đoạn gene của HBV. Qua đó xác định kiểu
gen của HBV thông qua phân tích tính đa hình của các đoạn giới hạn. Đây là một
phương pháp đơn giản dễ thực hiện không cần những trang thiết bị đắt tiền do đó đáp
ứng được yêu cầu về mặt giá thành và cũng rút ngắn được thời gian.
Chính vì những lý do đó chúng tôi tiến hành đề tài ” Nghiên cứu ứng dụng kỹ
thuật PCR – RFLP xác định kiểu gene của vi rút viêm gan B” với các mục tiêu:
1. Hoàn thiện qui trình kỹ thuật PCR – RFLP xác định kiểu gene của HBV.
2. Bước đầu xác định sự phân bố các kiểu gene của HBV ở nhóm bệnh nhân
nghiên cứu.
