Trước hết, chúng ta cần tìm hiểu các thuật ngữ sau:
« Phá sản doanh nghiệp» là thuật ngữ vừa chỉ tình trạng một con nợ không có khả
năng thanh toán các khoản nợ đến hạn vừa chỉ thủ tục xử lý phá sản nhằm giải quyết
tình trạng khó khăn đó trên cơ sở một quyết định của cơ quan hành chính hoặc của
tòa án. Hiện nay, nghĩa thứ hai của thuật ngữ này không còn được sử dụng trong pháp
luật hiện đại đặc biệt là trong pháp luật Pháp. Thay vì sử dụng thuật ngữ "phá sản",
người ta thường sử dụng các thuật ngữ khác như « thủ tục giải quyết tình trạng mất
khả năng thanh toán», « phục hồi hoặc thanh lý doanh nghiệp » hoặc « thủ tục giải
quyết nợ tập thể ». Hiện nay thuật ngữ này còn mang một ý nghĩa mới, nó chỉ một
biện pháp áp dụng đối với cá nhân chủ doanh nghiệp, theo đó chủ doanh nghiệp sẽ
không được phép tham gia hoạt động thương mại hoặc tham gia lãnh đạo doanh
nghiệp. Tuy nhiên, tư pháp quốc tế vẫn tiếp tục sử dụng thuật ngữ "phá sản" bởi vì
thuật ngữ này đơn giản và dễ được thừa nhận ở nước ngoài.
Theo nghĩa hẹp, phá sản « có yếu tố nước ngoài » là trường hợp con nợ bị lâm vào
tình trạng phá sản có tài sản ở nhiều nước. Theo nghĩa rộng, thuật ngữ « phá sản có
yếu tố nước ngoài » được sử dụng đối với những trường hợp phá sản mà có bất kỳ yếu
tố nước ngoài nào như: doanh nghiệp có hoạt động ở ngoài lãnh thổ quốc gia dù cho
hoạt động đó không có sự hỗ trợ của tài sản hoặc trường hợp chủ nợ của doanh
nghiệp ở nước ngoài.
Tư pháp quốc tế về phá sản rất phức tạp. Những thay đổi của ngành luật này trong
thời gian vừa qua không làm cho nó đơn giản hơn.
Trước hết, phức tạp bởi vì nguồn của tư pháp quốc tế về phá sản rất phức tạp. Ví dụ:
trong pháp luật Pháp, nguồn của ngành luật này rất nhiều, cụ thể:
Án lệ : Cho đến thời gian gần đây, án lệ, đặc biệt là án lệ của Tòa án Tư pháp tối
cao (Tòa dân sự và thương mại) gần như là nguồn chủ yếu của tư pháp quốc tế về phá
sản doanh nghiệp. Xuất hiện nhiều ở thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, sau một thời gian
vắng bóng, đến giữa những năm 1980, án lệ lấy lại vị trí của mình. Trong pháp luật
Pháp, án lệ tạo thành các quy định chung của tư pháp quốc tế về phá sản.
Các văn bản pháp luật trong nước: Ở Pháp, có rất ít văn bản pháp luật về vấn đề
này. Nhìn chung, nhà làm luật của Pháp ít khi đề cập đến những vấn đề có tính chất
kỹ thuật liên quan đến những xung đột pháp luật và xung đột thẩm quyền xét xử về
phá sản doanh nghiệp. Tuy nhiên, cũng có một số văn bản trong lĩnh vực này như điều
52, khoản 2 Luật ngày 25 tháng 1 năm 1985 về thủ tục phục hồi và thanh lý doanh
nghiệp, đã được pháp điển hóa thành điều L. 621-44 Bộ luật Thương mại về các
khoản nợ bằng ngoại tệ hoặc điều 1, khoản 1 Nghị định ngày 27 tháng 12 năm 1985
hướng dẫn thi hành Luật năm 1985. Nghị định này quy định cụ thể các tiêu chí xác
định thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án trong nước trong việc mở thủ tục giải quyết
phá sản tại Pháp, thực tế đó cũng là thẩm quyền quốc tế của Tòa án.
Các văn bản của Liên minh Châu Âu: Nước Pháp là một thành viên của Liên minh
Châu Âu
Với tư cách đó, trước hết nước Pháp chịu sự điều chỉnh của Nghị định (CE) số
1346/2000 của Hội đồng Liên minh Châu Âu ngày 29 tháng 5 năm 2000 về thủ tục
giải quyết tình trạng mất khả năng thanh toán, áp dụng từ ngày 31 tháng 5 năm 2002
đối với các nước thành viên của Liên mình Châu Âu trừ Đan Mạch. Nghị định của Liên
minh Châu Âu được áp dụng trực tiếp tại các nước thành viên mà không cần qua thủ
tục chuyển hóa vào pháp luật quốc gia. Theo phụ lục A của Nghị định, thủ tục thanh lý
và phục hồi doanh nghiệp có thể được thực hiện ở Pháp. Trong trường hợp tiến hành
phục hồi doanh nghiệp tại Pháp thì phải chỉ định một người điều hành thủ tục.
Cũng với tư cách là thành viên Liên minh Châu Âu, nước Pháp nằm trong đối tượng
điều chỉnh của các Chỉ thị của Liên minh Châu Âu (Luật khung). Đối với các Chỉ thị của
Liên minh Châu Âu, nước Pháp phải tiến hành chuyển hóa vào nội luật. Trong lĩnh vực
phá sản, có nhiều văn bản quy định riêng đối với từng loại doanh nghiệp:
Chỉ thị số 2001/17 (CE) ngày 19 tháng 3 năm 2001 về thủ tục phục hồi và thanh lý
doanh nghiệp bảo hiểm. Chỉ thị này được chuyển hóa vào nội luật bằng Pháp lệnh số
2004-504 ngày 7 tháng 6 năm 2004 và Nghị định số 2005-8 ngày 5 tháng 1 năm
2005.
