<p>
Quá trình mởcửa và hội nhập kinh tếquốc tế(HNKTQT) của Việt Nam, nhưmột
bộphận hữu cơcủa công cuộc Đổi mới, kết hợp và hỗtrợcho quá trình giải phóng lực
lượng sản xuất trong nước, đã đem lại những thành quảto lớn vềkinh tế, xã hội trong
hơn 2 thập kỷvừa qua. Việc gia nhập WTO ngày 7/11/2006 của Việt Nam là mốc quan
trọng của quá trình này.
Với việc gia nhập WTO, nước ta bước vào một giai đoạn phát triển mới với những
cơhội và thách thức mỚI. Triển vọng phát triển nhanh và bền vững đất nước là nhiều hứa
hẹn, nhưng các thách thức cũng rất đáng kể. Chẳng hạn nhưcơhội tiếp cận thịtrường
thếgiới mà không bịphân biệt đối xử, môi trường kinh doanh sẽ được cải thiện với việc
hoàn thiện hệthống pháp lý và thực hiện công khai minh bạch các thiết chếquản lý hay
các thách thức vềcạnh tranh gay gắt và sâu rộng hơn ởcảcấp độsản phẩm, doanh
nghiệp, Nhà nước, sựphân tầng xã hội sẽmạnh mẽhơn, nguy cơthất nghiệp và phá sản
một sốdoanh nghiệp sẽtăng lên Đặc biệt, vềmặt xã hội, những thách thức này có thể
hạn chếquá trình tăng trưởng nhanh của nền kinh tếhoặc gÕy ra những bất ổn vềmặt xã
hội.
Mặc dù trong thời gian qua đã có nhiều công trình nghiên cứu phục vụcho việc
hoạch định các chính sách xã hội và giải quyết các vấn đềxã hội, nhưng chưa có công
trình nào đánh giá một cách tỔng quát và có hệthống những tác động xã hội của quá
trình mởcửa, hội nhập kinh tếquốc tếvà việc gia nhập WTO ởnước ta.
Những phân tích, đánh giá trong báo cáo này chủyếu là dựa trên các tưliệu, số
liệu, phân tích và nhận định vềquá trình hội nhập kinh tếquốc tếtrong 2 thập kỷ Đổi mới
vừa qua, đặc biệt là trong khoảng 10 năm gần đây. Việc gia nhập WTO là một mốc rất
quan trọng đánh dấu quá trình hội nhập kinh tếquốc tế. Tác động của việc gia nhập WTO
này là chưa thể đo lường khi nước ta mới gia nhập tổchức này được nửa năm. Vì vậy,
những nhận định vềcơhội, thách thức, tác động xã hội của hội nhập quốc tếvà gia nhập
WTO trong báo cáo này chỉlà những giảthuyết và cần được nghiên cứu sâu sắc hơn. Có
thểxem đây là một cốgắng bước đầu của chúng tôi muốn có một sốnhận định chung về
những tác động xã hội của quá trình hội nhập kinh tếquốc tế ởViệt Nam trong giai đoạn
hiện nay.
HNKTQT đã thúc đẩy kinh tếtăng trưởng nhanh, đồng thời đã và đang tác động
trực tiếp và gián tiếp, tích cực lẫn tiêu cực, phức hợp và đa diện, vềmặt xã hội. Những tác
động này có thểtương tác với các tác động kinh tế, chính trịvới những hệquảtích hợp.
Tác động xã hội của quá trình hội nhập kinh tếquốc tếcó thể được phản ánh gián tiếp
thông qua tác động của quá trình này đến tăng trưởng kinh tế, từ đó thúc đẩy sựphát triển
con người, làm gia tăng mức sống, giảm nghèo, phân tầng xã hội, hay góp phần làm biến
đổi cơcấu kinh tếvà qua đó biến đổi cơcấu xã hội, tác động đến quản lý kinh tếvà xã
hội, đến sựthay đổi thểchếvà công nghệvà làm biến đổi con người và các nhóm xã hội
vềtưduy, vềhành vi kinh tếvà xã hội, vềtác phong làm việc. hay tác động trực tiếp đến
quan hệhợp tác và cạnh tranh giữa các tổchức kinh tếvà xã hội, đến bất bình đẳng xã
hội, cũng như đến xóa đói giảm nghèo, đến quan hệxã hội vềlao động nhưlàm tăng sự
hợp tác cũng nhưnguy cơxung đột giữa lao động Việt nam với giới sửdụng lao động
nước ngoài, tăng cơhội tiếp cận với y tế, giáo dục chất lượng cao, tăng khảnăng di cưvà
di chuyển lao động hay tác động trực tiếp và gián tiếp đến việc duy trì và bảo vệcác giá trị
và di sản văn hóa truyền thống
HNKTQT thúc đẩy sựgia tăng mức sống, giảm nghèo, nhưng cũng làm gia tăng
sựphân tầng xã hội giữa các giai tầng, nhóm xã hội, giũa các vùng miền. Hội nhập cũng
tạo ra nhiều cơhội và thách thức cho các nhóm nghềnghiệp xã hội theo các ngành hàng,
nhóm sản phẩm, các khu vực kinh tế, vừa làm tăng trưởng sốviệc làm trong một sốlĩnh
vực và địa phương, vừa mang lại rủi ro thất nghiệp cho nhiều người, cho sựphá sản
nhiều doanh nghiệp. Sựtập trung dòng vốn FDI vào các vùng kinh tếtrọng điểm, các
thành phốlớn sẽlàm gia tăng rộng khoảng cách phát triển giữa các vùng, tạo sức hút
mạnh mẽcác dòng di cưtừnông thôn vào thành thị, góp phần tăng cường lực lượng sản
xuất, nhưng cũng làm căng thẳng thêm tình trạng quá tải và nhiều vấn đềxã hội tại các đô
thị. Những mối quan hệlao động giữa người sửdụng lao động, giới chủvà người lao
động cũng sẽphức tạp hơn trong quá trình tăng trửơng nhanh đầu tưnước ngoài. Hiện
tượng đình công trởnên phổbiến hơn và có thểtạo ra những bất ổn xã hội và kinh tế. Hội
nhập kinh tếquốc tếgóp phần thúc đẩy sựphát triển con nguời, nhưng cũng tạo ra những
thách thức mới trong lĩnh vực này. Sựtăng trưởng kinh tếnhanh từhội nhập quốc tếvừa
đem lại nhiều cơhội lẫn những rủi ro cho những nhóm xã hội nhất định và đòi hỏi phải
sớm hình thành một hệthống an sinh xã hội tương thích với bối cảnh kinh tếthịtrường
đầy biến động.
Những tác động đến môi trường cũng ngày càng mạnh hơn với sựgia tăng đầu tư
nước ngoài, với quá trình đô thịhóa ngày càng mởrộng. Cái giá phải trảcho sựsuy thoái
môi trường có thểcòn lớn hơn lợi nhuận thu được từtăng trưởng kinh tế, nhưbài học của
nhiều nước đi trước trên con đường CNH và toàn cầu hóa.
HNKTQT và toàn cầu hóa kinh tếcũng có thể đem đến những hệquảkhông mong
muốn trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, v.v
Việc nghiên cứu những tác động xã hội của quá trình hội nhập kinh tếquốc tế, đặc
biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO, đang trởnên cấp thiết, đểcung cấp các luận chứng
khoa học và thực tiễn cho việc hoạch định các chính sách của Đảng và Nhà nước đối với
vấn đềquan trọng này. Trong khuôn khổbáo cáo này, một số
tác động xã hội của quá trình hội nhập kinh tếquốc tế, đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập
WTO được tập trung phân tích:
1) Hội nhập KTQT đã và đang góp phần đổi mới thểchếvà nâng cao hiệu lực của bộmáy
nhà nước và trởthành một động lực cho quá trình phát triển đất nước
2) HNKTQT làm gia tăng mức sống của các nhóm dân cưvà hỗtrợcông cuộc giảm nghèo
3) HNKTQT đang làm gia tăng sựphân tầng xã hội, bất bình đẳng xã hội
4) Vấn đềviệc làm, quan hệlao động, di cưtrong quá trình HNKTQT
5) Vấn đềphát triển con người trong quá trình HNKTQT
</p>
