<p>
1. Lý do chọn đề tài
Bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa là dân chủ, theo đó dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta xây dựng. Từ lâu, Đảng ta rất coi trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, dựa vào dân, nên đã đưa cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, dân chủ hoá đời sống xã hội đã được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định là một trong những nội dung cốt lõi, trọng tâm. Đặc biệt là dân chủ hoá đời sống xã hội từ cơ sở.
Chính vì vậy mà ngày 18/02/1998, Bộ Chính trị đã ra chỉ thị 30 CT/TW về xây dựng QCDC ở cơ sở. Tiếp đó, ngày 15/05/1998, để cụ thể hoá Chỉ thị này, Thủ tướng Chính phủ ra nghị định 29 NĐ/CP về ban hành “Quy chế thực hiện dân chủ ở xã” nhằm phát huy sức sáng tạo của nhân dân trong phát triển kinh tế, ổn định chính trị - xã hội, tăng cường đoàn kết toàn dân, cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí, xây dựng Đảng, chính quyền, đoàn thể vững mạnh, góp phần thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Qua quá trình triển khai thực hiện QCDC ở cơ sở, thực tế đã cho thấy kết quả bước đầu là rất quan trọng. Tuy vậy, vẫn còn bộc lộ những thiếu sót, yếu kém như: quyền làm chủ của nhân dân còn bị vi phạm ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực. Tệ quan liêu, cửa quyền, hách dịch, mệnh lệnh, tham nhũng, gây phiền hà cho dân vẫn còn khá phổ biến và nghiêm trọng mà chưa đẩy lùi được. Phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” chậm đi vào cuộc sống.
Do vậy, Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương khoá VIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã tiếp tục nêu rõ: “Thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, tạo điều kiện để dân tham gia quản lý xã hội, thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng, khắc phục mọi biểu hiện dân chủ hình thức; xây dựng luật trưng cầu ý dân” [8, 134].
Để không ngừng tăng cường việc thực hiện QCDC ở cơ sở và góp phần xem xét, đánh giá vấn đề một cách khách quan, khoa học, việc đi sâu nghiên cứu, tổng kết, đánh giá quá trình thực hiện trên phạm vi toàn quốc hay từng địa phương cụ thể đều có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn.
Với tầm quan trọng trên, tác giả mạnh dạn chọn vấn đề “Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng - Thực trạng và giải pháp” để làm đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, nhằm vận dụng kiến thức đã học làm rõ hơn vấn đề thực hiện QCDC ở cơ sở trên một địa bàn xã cụ thể.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đây là vấn đề đã được triển khai thực hiện ở nước ta và đã có một số công trình, bài viết liên quan.
Các bài viết của các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã nhấn mạnh ý nghĩa, tầm quan trọng của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, như: Lê Khả Phiêu (1998), “Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng và thực hiện thiết chế dân chủ ở cơ sở”, Tạp chí cộng sản, số 3; Đỗ Mười (1998), “Phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở”, Tạp chí Cộng sản, số 20.
Các bài viết của các tác giả phân tích, lý giải về yêu cầu, cách thức tổ chức, biện pháp, con đường để thực hiện tốt QCDC ở cơ sở, như: “Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở” của Trần Quang Nhiếp, Tạp chí Cộng sản, 1998, số 13; “Một số vấn đề về thực hiện quy chế dân chủ ở xã” của Vũ Anh Tuấn, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 9, 1998; “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thiết chế dân chủ ở nước ta” của Nguyễn Đình Tấn, Tạp chí Nghiên cứu lý luận, số 10, 1998; “Cải cách thủ tục hành chính ở cấp xã nhằm đảm bảo dân chủ ở cơ sở” của Bùi Đức Kháng, Tạp chí Thanh tra, số 3, 1998.
Các bài viết của các giả nhằm sơ kết, đánh giá bước đầu như: “Thực hiện dân chủ ở xã - Mấy vấn đề đặt ra” của Trần Quang Nhiếp, Tạp chí Cộng sản, số 10, 1999; “Nhìn lại việc thực hiện thí điểm quy chế dân chủ ở cơ sở” của Đỗ Quang Tuấn, (2000), Tạp chí Dân vận, số (1-2); “Kết quả thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, vấn đề đặt ra và một số giải pháp” của Dương Xuân Ngọc, Lưu Văn Lan, Thông tin lý luận, số 9, 2000.
Một số bài viết góp phần làm rõ cơ sở lý luận cho việc thực hiện và đánh giá quy chế dân chủ ở cơ sở, như: “Củng cố các hình thức dân chủ vì sự vững mạnh của Nhà nước ta” của Đào Trí Úc, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 1, 1998; “Dân chủ - một vấn đề thuộc bản chất của Nhà nước ta” của Đặng Xuân Kỳ, Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 7, 1998; “Những chỉ dẫn của Lênin về đấu tranh chống quan liêu và thực hành dân chủ” của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí Thông tin lý luận, số 4, 1999.
Các công trình đã đăng thành sách, phân tích một cách sâu sắc, phong phú cả nội dung lý luận và thực tiễn qua khảo sát các vùng, các địa phương như: “Quy chế thực hiện dân chủ ở cấp xã - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Dương Xuân Ngọc (chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000; “Hệ thống chính trị cấp cơ sở và dân chủ hoá đời sống xã hội ở nông thôn miền núi, vùng dân tộc thiểu số các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta”, Nguyễn Quốc Phẩm (chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000; “Cộng đồng làng xã Việt Nam hiện nay”, Nguyễn Văn Sáu - Hồ Quốc Thông (chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001
Như vậy, về vấn đề dân chủ đã có nhiều công trình, bài viết của nhiều tác giả đề cập. Tuy nhiên, riêng ở địa bàn xã miền núi Phổng Lăng (Thuận Châu – Sơn La), cho đến nay chưa có bài viết hay đề tài nào đề cập, phản ánh. Những tài liệu nêu trên sẽ giúp ích cho việc tham khảo trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài của tác giả.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng (Thuận Châu – Sơn La).
- Phạm vi nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng (Thuận Châu – Sơn La) trong 3 năm (2007 – 2009).
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
+ Phân tích, làm rõ ý nghĩa của việc thực hiện quy chế dân chủ là cơ sở, mục tiêu, động lực của quá trình dân chủ hoá đời sống xã hội trên địa bàn xã.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng.
+ Vạch ra những nguyên nhân làm hạn chế việc thực hiện quy chế dân chủ, cũng như đề xuất những phương hướng, giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu với sự vận dụng tổng hợp các phương pháp lôgích và lịch sử, so sánh và tổng hợp cùng với phương pháp điều tra xã hội học.
6. Những đóng góp của đề tài
Qua nghiên cứu, điều tra, phân tích quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng, đề tài khái quát một số kết quả bước đầu, chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân của nó, đồng thời đề xuất những phương hướng, giải pháp cụ thể nhằm tăng cường thực hiện quy chế dân chủ phù hợp với điều kiện địa bàn.
Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc nói chung, sinh viên chuyên ngành Giáo dục Chính trị nói riêng muốn nghiên cứu sâu hơn về việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng (Thuận Châu – Sơn La).
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm ba chương:
Chương 1: Lý luận chung về dân chủ và ý nghĩa của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng hiện nay.
Chương 2: Kết quả bước đầu của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng và những vấn đề đặt ra.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã Phổng Lăng.
</p>
