Trong lịch sử hình thành và phát triển của Nghị viện/Quốc hội, một thời gian dài, chức năng lập pháp được xác định là chức năng quan trọng duy nhất của Nghị viện/Quốc hội1. Sau đó, ở nhiều nước, cùng với lập pháp, giám sát trở thành chức năng chính của Nghị viện/Quốc hội2. Cho đến nay, chức năng của Nghị viện/Quốc hội cũng chưa được nhận thức thống nhất. Ở phương Tây, người ta cho rằng, Nghị viện/Quốc hội có ba chức năng chính: chức năng lập pháp, chức năng giám sát và chức năng đại diện3. Ở Việt Nam, có ý kiến cho rằng, Quốc hội có chức năng và nhiệm vụ phục vụ cho lợi ích chung của nhân dân và dân tộc, nói lên tiếng nói của nhân dân, thể hiện ý chí nguyện vọng của nhân dân cả nước4; có ý kiến nhấn mạnh chức năng lập pháp, nhưng cho rằng, ngoài chức năng lập pháp, Quốc hội còn thực hiện nhiều chức năng khác5. Có lẽ phổ biến nhất hiện nay là quan điểm cho rằng, Quốc hội Việt Nam có ba chức năng: chức năng lập pháp, chức năng quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước và chức năng giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước6.
Không loại trừ nguyên nhân do chưa thống nhất về mặt thuật ngữ, nhưng rõ ràng, hiện nay vẫn chưa có sự nhận thức chính xác và thấu đáo về tính đại diện của thiết chế Nghị viện/Quốc hội. Và như vậy, tất yếu dẫn đến một hệ quả là vai trò của Nghị viện/Quốc hội trong bộ máy nhà nước chưa được đặt đúng vị trí của nó.
Các đại biểu do nhân dân trực tiếp bầu ra, thì đương nhiên họ là người đại diện cho nhân dân. Có lẽ vì bầu cử Nghị viện/Quốc hội ra đời sớm và phổ biến hơn so với bầu cử các chức danh trong hành pháp và tư pháp, nên thuật ngữ cơ quan đại diện hiện nay được sử dụng với nghĩa phổ biến là chỉ Nghị viện/Quốc hội. Tính đại diện của thiết chế này gắn liền với chức năng lập pháp - chức năng khởi thủy khi sinh ra nó - và đại diện là trung tâm của các lý do vì sao Nghị viện/Quốc hội tồn tại7, là tiêu chí đầu tiên khi đề cập đến Nghị viện/Quốc hội8.
Thời kỳ đầu khi Nghị viện/Quốc hội ra đời, lập pháp thường được xác định là một chức năng duy nhất của thiết chế này, lúc đó có thể có quan niệm đồng nhất giữa tính đại diện với chức năng lập pháp. Sau đó, lập pháp không còn là chức năng duy nhất, khi những chức năng khác, như giám sát, hành pháp hay quyết định ngân sách quốc gia lần lượt ra đời, thì việc đồng nhất giữa tính đại diện với chức năng lập pháp không còn chính xác nữa. Do vậy, quan điểm coi chức năng đại diện tồn tại bên cạnh chức năng lập pháp, chức năng quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước, chức năng giám sát9 cần được bàn luận thấu đáo. Nếu coi đại diện là chức năng của Nghị viện/Quốc hội, thì chức năng này không thể xếp “cùng hàng” với chức năng lập pháp, quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước và giám sát tối cao. Logic của vấn đề là ở chỗ: Nghị viện/Quốc hội là thiết chế đại diện cho nhân dân để thực hiện quyền lập pháp; đại diện cho nhân dân để quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước; đại diện cho nhân dân để giám sát tối cao, do đó, đại diện phải là thuộc tính bao trùm, chi phối các hoạt động lập pháp, quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước và giám sát tối cao. “Chức năng đại diện cần phải được coi là trung tâm, quyết định sự tồn tại và phát triển của các Nghị viện/Quốc hội nói chung. Nếu chức năng đại diện không được chú trọng thì các chức năng khác của Nghị viện/Quốc hội như lập pháp, quyết định những vấn đề cơ bản và giám sát khó có thể vận hành tốt, vì khi đó, ý chí của người dân và lợi ích của họ khó có thể được phản ánh một cách đúng đắn trong các quyết sách của Nghị viện/Quốc hội”10.
Có quan điểm cho rằng, nếu coi đại diện là chức năng của Nghị viện/Quốc hội, thì lập pháp được gọi là vai trò của thiết chế này. Ở hầu hết các quốc gia, lập pháp là vai trò chính và vai trò của Nghị viện/Quốc hội có thể được mở rộng hơn ở một số nước, như giám sát hành pháp, thông qua ngân sách. Tuy nhiên, tất cả các vai trò, dù là vai trò chính - lập pháp - hay các vai trò được mở rộng sau này như giám sát hành pháp, đều phải xuất phát từ chức năng đại diện11 và việc thực thi các vai trò là góp phần thực hiện chức năng đại diện của Nghị viện/Quốc hội.
