“Nghi lễ chầu văn của người Việt” ở Nam Định đã đƣợc Bộ Văn hóa Thể
thao & Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể thuộc loại hình “Nghệ
thuật diễn xướng dân gian” và “tập quán xã hội” (9/2013) và Nam Định là tỉnh
đại diện cho cả nƣớc lập hồ sơ khoa học để UNESCO vinh danh “Tín ngưỡng thờ
Mẫu Tam phủ của người Việt” vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện
của nhân loại vào ngày 01/12/2016. Với ý nghĩa nhằm nâng cao tầm nhìn, nhận
thức về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT), tôn trọng sự đa dạng văn
hóa, thúc đẩy đối thoại giữa cá nhân, nhóm ngƣời theo Công ƣớc 2003 . Do đó
tìm hiểu về những biến đổi của loại hình nghi lễ diễn xƣớng dân gian tín ngƣỡng
này trong xã hội đƣơng đại hiện nay là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa.
Nam Định là địa danh đã đƣợc nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Thông qua
các hiện tƣợng, cơ sở thực tiễn đã xác định Nam Định vừa là nơi “xuất phát”, vừa
là “trung tâm hội tụ và lan tỏa”. Trên thực tế, diễn xƣớng nghi lễ lên đồng
(DXNLLĐ) đƣợc hình thành và phát triển lâu đời, DXNLLĐ tồn tại trong một
không gian rộng. Trong quá trình giao lƣu tiếp biến văn hóa DXNLLĐ đã tiếp thu
những tinh hoa văn hóa của các vùng miền để tạo cho mình sự phong phú, đa
dạng. Tuy vậy bên cạnh những mặt tích cực cũng không thể tránh khỏi sự pha tạp
kể cả trong nội dung, hình thức thể hiện và diễn xƣớng. Vì vậy việc nghiên cứu sự
biến đổi không gian thực hành diễn xƣớng, chủ thể diễn xƣớng cũng nhƣ biến đổi
các thành tố cấu trúc trong DXNLLĐ nhƣ: âm nhạc, nội dung ca từ, múa, phục
trang đạo cụ, đồ lễ. Từ đó làm cơ sở cho việc khẳng định tính mới của luận án.
Từ góc độ nghiên cứu khoa học, cho đến nay mặc dù đã có nhiều công trình, bài
báo, luận văn, tạp chí, hội thảo quan tâm nghiên cứu và giới thiệu về DSVHPVT
tâm linh độc đáo này, tuy nhiên việc hƣớng đến nghiên cứu một chuyên luận biến
đổi về hình thức thực hành tín ngƣỡng thờ Mẫu nói chung và DXNLLĐ cụ thể5
hơn luận án tập trung nghiên cứu về biến đổi của DXNLLĐ. Trên cơ sở đó tìm ra
nguyên nhân của sự biến đổi đồng thời phân tích những vấn đề đặt ra với
DXNLLĐ hiện nay ở tỉnh Nam Định nói riêng và ở nƣớc ta nói chung.
