<p>
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2015, dù đã có những thành
công trong kiểm soát lao, bệnh lao vẫn đang tiếp tục là một trong các vấn đề
sức khỏe chính trên toàn cầu. WHO ước tính, năm 2015 trên toàn cầu có
khoảng 12 triệu người hiện mắc lao; 10,4 triệu mắc lao mới, trong đó 1 triệu
là trẻ em, tỷ lệ được phát hiện và báo cáo là 6,1 triệu, trong đó 1,2 triệu (12%)
đồng nhiễm lao/ HIV. Bệnh lao làm chết khoảng 1,4 triệu người (trong số đó
có 1,1 triệu lao đồng nhiễm HIV) [1].
Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 12
trong 22 nước có tình hình dịch tễ lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng
thứ 14 trong số 27 nước có gánh nặng bệnh lao đa kháng thuốc cao nhất thế
giới. Tính đến ngày 09/08/2016, toàn quốc có 227.225 trường hợp nhiễm
HIV (trong đó 85.753 người bệnh chuyển sang giai đoạn AIDS) [2] tính đến
hết tháng 12/2015, số bệnh nhân lao đồng nhiễm HIV là 4.301 [3]. Chẩn
đoán lao ở người nhiễm HIV khó khăn do các triệu chứng lâm sàng, cận lâm
sàng không điển hình, số trường hợp lao ở người nhiễm HIV được xác định
có bằng chứng vi khuẩn thông qua soi trực tiếp hoặc nuôi cấy thấp [4]. Tỷ lệ
ca bệnh lao phổi âm tính ở những người nhiễm HIV từ 24% tới 61% [5],[7],
[3],[8]. Hướng dẫn năm 2007 của Tổ chức Y tế Thế giới nhằm mục đích để
phát hiện được nhiều hơn, tránh bỏ sót những trường hợp lao ở người nhiễm
HIV, đặc biệt những trường hợp xét nghiệm đờm soi trực tiếp âm tính [9].
Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Hướng dẫn chẩn đoán lao phổi ở người
nhiễm HIV nhằm tăng khả năng phát hiện và điều trị sớm lao ở những người
nhiễm HIV dựa trên triệu chứng lâm sàng và hình ảnh Xquang [10]. WHO
năm 2010 đã ra khuyến cáo về việc triển khai kỹ thuật Gene Xpert MTB/RIF
(Xpert MTB) như một xét nghiệm ban đầu cho những trường hợp nghi lao
đa kháng thuốc và lao ở người nhiễm HIV [11]. Từ năm 2011, Chương trình
chống lao quốc gia Việt Nam (CTCL) đã triển khai từng bước kỹ thuật này
như một kỹ thuật chẩn đoán nhanh bệnh lao, bệnh lao vi khuẩn kháng RMP
và lao ở người nhiễm HIV [12]. Xpert MTB là một kỹ thuật sinh học phân tử
mang tính đột phá, tích hợp 3 công nghệ (chiết tách gen, nhân gen và nhận
biết gen), thời gian có kết quả sau 2h với độ chính xác cao, kết quả Xpert
MTB cho biết có vi khuẩn lao và vi khuẩn lao có kháng với RMP không,
qua đó chẩn đoán nhanh ca bệnh lao và lao đa kháng thuốc [12]. Trên thế
giới đã có một số nghiên cứu về giá trị của Gene Xpert trong chẩn đoán lao
trên đối tượng lao đồng nhiễm HIV ở khu vực Châu Phi [3],[8],[10],[13],
[16]. Tại Việt Nam mới có những nghiên cứu về giá trị của Xpert MTB/RIF
trong nhóm nghi lao, lao kháng thuốc, lao trẻ em [17],[20]. Chưa có nghiên
cứu nào về khả năng chẩn đoán kỹ thuật này trên đối tượng lao phổi soi đờm
trực tiếp âm tính đồng nhiễm HIV. Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài
này nhằm hai mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và giá trị của một số triệu
chứng trong chẩn đoán lao phổi AFB(-) ở người nhiễm HIV.
2. Xác định giá trị của kỹ thuật Gene Xpert MTB/RIF và phương pháp lấy
đờm tác động trong chẩn đoán lao phổi AFB(-) ở người nhiễm HIV.
</p>
