Lóc động mạch chủ (LĐMC) (aortic dissection) là sự tổn thương lớp áo
giữa của động mạch chủ (ĐMC) kèm theo chảy máu bên trong và dọc theo
thành động mạch (ĐM) làm cho các lớp áo của ĐMC tách rời nhau [1]. Khởi
phát tổn thương là rách lớp áo trong của ĐMC, sau đó áp lực dòng máu qua lỗ
rách tiếp tục làm lóc lớp áo giữa dọc theo chiều dài ĐMC. Khi đó thành ĐMC
sẽ bị tách làm hai lớp và lòng ĐMC chia đôi thành lòng thật và lòng giả.
Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hiệp hội tim mạch châu Âu (ESC)
đều thống nhất định nghĩa LĐMC loại A là thể bệnh có tổn thương lóc của
ĐMC gồm có ĐMC lên, và được gọi là cấp tính khi bệnh diễn biến trong
vòng 14 ngày [1],[2].
Bệnh nhân đầu tiên được mô tả trong y văn bởi tác giả Nicholls vào năm
1760, và sau đó được Morgani nhận xét chi tiết về giải phẫu bệnh năm 1761
[3]. LĐMC loại A cấp tính có thể gây tử vong nhanh chóng chủ yếu do vỡ
vào khoang màng tim gây chèn ép tim. Nếu không được phẫu thuật, 50% tử
vong trong 48h đầu và 90% tử vong trong 1 tháng [2]. Tác giả Morris (Mỹ) là
người đã phẫu thuật thành công trường hợp LĐMC loại A cấp tính đầu tiên
trên thế giới vào năm 1963 [4]. Tuy vậy tử vong ở những giai đoạn đầu tiên
còn rất cao, có thể tới 30% [5]. Hiện nay, nếu được điều trị đúng và phẫu
thuật kịp thời, tỉ lệ này giảm đi rất nhiều, có thể chỉ còn dưới 10% [6].
Trước đây, chụp XQ ngực thường qui và chụp ĐMC là các phương pháp
thường được sử dụng nhất để chẩn đoán LĐMC [7]. Sau này chụp cắt lớp vi tính
(CLVT) đã dần dần thay thế và trở thành phương tiện chẩn đoán hình ảnh ưu thế
để chẩn đoán bệnh lý này, đặc biệt trong hoàn cảnh cấp cứu. Ngoài ra, siêu âm
(SA) tim cũng có vai trò quan trọng để chẩn đoán xác định bệnh cũng như chẩn
đoán các thương tổn cấu trúc tim đi kèm. Hiện nay, với chụp CLVT và SA tim,
độ nhạy và độ đặc hiệu để chẩn đoán LĐMC có thể đạt tới 100% [8].
Tại Việt Nam phẫu thuật ĐMC ngực nói chung và LĐMC loại A cấp
tính đã được thực hiện thường qui ở một số trung tâm phẫu thuật tim mạch
như Bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai, Chợ Rẫy từ hàng chục năm nay [9],[10].
Tuy nhiên tỉ lệ tử vong ở thời kỳ đầu còn rất cao, tới hơn 30% [10]. Triển khai
phẫu thuật còn gặp rất nhiều khó khăn vì LĐMC là bệnh có tính chất hệ
thống, bệnh nhân có nhiều yếu tố toàn thân nặng. Đây cũng là phẫu thuật phức
tạp, có thể phải can thiệp cùng một lúc bệnh lý van tim, động mạch vành
(ĐMV), ĐMC cùng với các động mạch nuôi não. Ngoài ra phẫu thuật thường
diễn ra trong đêm, đòi hỏi nhân lực chuyên khoa sâu, phối hợp nhịp nhàng về
cả phẫu thuật, gây mê hồi sức cũng như vận hành máy tim phổi nhân tạo.
Hiện nay, bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã thực hiện phẫu thuật LĐMC
loại A cấp tính thường qui như tất cả các cấp cứu ngoại khoa khác [11]. Tại
Việt Nam cũng đã có những tổng kết về phẫu thuật bệnh lý ĐMC ngực nói
chung, nhưng vẫn còn ít tài liệu tập trung vào kết quả phẫu thuật của riêng
LĐMC loại A [9],[12],[13],[14]. Việc nghiên cứu đặc điểm bệnh lý và đánh
giá kết quả điều trị phẫu thuật LĐMC loại A cấp tính là cần thiết để đưa ra
được một tổng kết đầy đủ, từ đó có thể phân tích, tìm hiểu ưu, nhược điểm
của từng kĩ thuật, đặc biệt là những kĩ thuật và quan niệm mới về phẫu thuật
bệnh lý này, nhằm đạt được hiệu quả cao hơn, giúp hạ được tỉ lệ tử vong
tương đương với các trung tâm phẫu thuật tim mạch trên thế giới. Ngoài ra,
qua nghiên cứu này sẽ đánh giá được sự phát triển không chỉ về mặt phẫu
thuật nói riêng, mà còn cả về mặt tổ chức và vận hành nhân lực trong những
phẫu thuật đòi hỏi chuyên môn cao và phối hợp chặt chẽ đa chuyên khoa. Vì
vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý và kết quả
điều trị phẫu thuật lóc động mạch chủ cấp tính loại A-Stanford tại Bệnh
viện Hữu Nghị Việt Đức” với hai mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và tổn thương giải phẫu của
lóc động mạch chủ loại A cấp tính tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức.
2. Đánh giá kết quả phẫu thuật điều trị lóc động mạch chủ loại A cấp
tính tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức.
