Cường insulin bẩm sinh (CIBS) là một bệnh di truyền gây nên do đột
biến các gen định khu trên các NST thường, tham gia điều hòa bài tiết
insulin. Khi các gen này bị đột biến gây lên tình trạng mất điều hòa bài tiết
insulin của tế ào β tiểu đảo tụy, gây tăng bài tiết insulin dẫn đến hậu quả
hạ glucose máu. Bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh, gây hạ glucose máu nặng
kéo dài. Nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn ở trẻ bú mẹ bị CIBS là 25% –
50% nếu chẩn đoán muộn và điều trị không hợp lý [1]. Chẩn đoán sớm và
điều trị kịp thời, tích cực, không trì hoãn là rất quan trọng, nhằm hạn chế
tối đa những di chứng về thần kinh, thậm chí tử vong do hạ glucose máu tái
phát và kéo dài [2-4].
Hiện nay các nghiên cứu cho thấy: bệnh CIBS là do đột biến gen. Các
nhà khoa học đã phát hiện ra 11 gen liên quan đến bệnh CIBS là: ABCC8,
KCNJ11, GLUD1, GCK, HADH, SLC16A1, HNF4A, HNF1A, UCP2, HK1,
PGM1. Các gen này có vai trò điều hòa bài tiết insulin. Khi một trong các gen
này bị đột biến sẽ gây ra mất điều hòa bài tiết insulin và gây hạ glucose máu
dai dẳng, tái phát [1]. Trong đó, đột iến gen ABCC8 hoặc gen KCNJ11 (gen
mã hóa kênh KATP) là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra CIBS (chiếm 82%
các trường hợp CIBS do đột iến gen) [5]. Tuy nhiên, có khoảng 50% bệnh
nhân CIBS không tìm thấy đột biến gen [6].
Chẩn đoán CIBS dựa vào các dấu hiệu lâm sàng, các xét nghiệm hóa
sinh. Sử dụng các phương pháp như xét nghiệm giải trình tự gen để tìm đột
biến gen và phương pháp chẩn đoán hình ảnh bằng 18F-DOPA PET/CT để
chẩn đoán chính xác thể bệnh (thể khu trú hay lan tỏa), nhằm lựa chọn
phương pháp điều trị CIBS thích hợp [7].
Sau khi bệnh được chẩn đoán, quá trình điều trị hạ glucose máu nặng
bao gồm: chế độ ăn nhiều glucose, truyền dung dịch glucose tốc độ cao,
glucagon, diazoxide hoặc octreotide. Nếu bệnh nhân không đáp ứng với điều
trị nội khoa, chỉ định phẫu thuật cắt tụy gần như toàn bộ (95% – 98%) với thể
lan tỏa, hoặc cắt tụy có chọn lọc với thể khu trú là cần thiết giúp phòng hạ
glucose máu tái phát và kéo dài [8].
Như thế việc xác định đột biến gen ở các bệnh nhân CIBS là rất quan
trọng, giúp cho nhà lâm sàng định hướng chẩn đoán được thể lâm sàng (thể
lan tỏa hay thể khu trú) từ đó đưa ra quyết định cắt gần như toàn ộ tụy hay
một phần tụy trong trường hợp không đáp ứng với điều trị thuốc.
Khi làm việc tại bệnh viện Nhi Trung ương, qua quan sát, theo dõi, chúng
tôi nhận thấy: nhiều bệnh nhân được phát hiện ngay từ tuyến cơ sở là sinh ra
có cân nặng lớn, có triệu chứng hạ glucose máu sau sinh thì được xử trí tạm
thời bằng glucose tĩnh mạch và chuyển lên tuyến trung ương. Nhưng còn
nhiều bệnh nhân, mặc dù có triệu chứng của hạ glucose máu sau sinh nhưng
không được phát hiện do vậy không được bổ sung glucose hợp lý. Khi nhập
viện nhiều trẻ có tình trạng hạ glucose máu rất nặng, chứng tỏ trẻ không được
cung cấp glucose hợp lý trong quá trình vận chuyển, điều này có thể để lại
những di chứng thần kinh cho trẻ. Ngoài ra, ở Việt Nam, vẫn chưa có nghiên
cứu nào được công bố về các dấu hiệu lâm sàng, đánh giá mức độ ảnh hưởng
lâu dài về thần kinh của hạ glucose máu trong giai đoạn sơ sinh và tỷ lệ đột
biến gen trên những bệnh nhân CIBS. Xuất phát từ các lý do trên, đề tài
“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, đột biến gen và kết quả
điều trị CIBS ở trẻ em” ở bệnh viện Nhi Trung ương được tiến hành với
những mục tiêu cụ thể sau:
1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh cường
insulin bẩm sinh ở trẻ sơ sinh.
2. Xác định đột biến một số gen thường gặp gây bệnh cường insulin
bẩm sinh ở trẻ em.
3. Đánh giá kết quả điều trị bệnh cường insulin bẩm sinh ở trẻ em.
