Bệnh α-thalassemia là bệnh di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường,
đặc trưng bởi sự suy giảm hoặc thiếu hụt tổng hợp chuỗi α globin trong phân
tử Hemoglobin. Bệnh thuộc nhóm bệnh di truyền phổ biến nhất, là nguyên
nhân gây thiếu máu tan máu hàng đầu ở trẻ em [1].
Bệnh α-thalassemia xuất hiện ở tất cả các chủng tộc trên thế giới, rất phổ
biến ở các nước Đông Nam Á. Hiện có khoảng 5% dân số thế giới là người
mang gen bệnh α-thalassemia, bao gồm dạng α+-thalassemia, α0-thalassemia,
phân bố khác nhau ở từng khu vực, quốc gia, chủng tộc khác nhau [1]. Tại
Trung Quốc, người mang gen α-thalassemia chiếm 5-15% dân số [2], Hong
Kong 4% [3], Thailand 15-30% [4], Lào 43% [5], Việt Nam 5% [6].
Người bình thường có hai gen α globin nằm trên mỗi NST 16, và có
tổng số bốn gen α globin trên hai NST 16 tương đồng (αα/αα). Tùy theo số
lượng gen α bị đột biến, và tùy theo sự kết hợp đa dạng giữa các dạng allen
đột biến khác nhau của bệnh α-thalassemia, gây ra các biểu hiện lâm sàng ở
nhiều mức độ khác nhau. Bệnh Hemoglobin H (HbH) là thể trung gian của
α-thalassemia, trong đó ba trên bốn gen α globin bị đột biến [7].
Trẻ mắc bệnh HbH thường có thiếu máu tan máu, có thể phải phụ thuộc
truyền máu, gây hậu quả nghiêm trọng cho hàng loạt các cơ quan trong cơ thể.
Nếu không được điều trị, trẻ mắc HbH thể nặng thường tử vong sớm, hoặc
muộn hơn vì các biến chứng của bệnh.
Hội chứng phù thai do Hb Bart’s là thể nặng nhất của bệnh α-thalassemia,
do đột biến mất hoàn toàn bốn gen α globin, gây thiếu máu nặng, dẫn đến suy
tim, tràn dịch đa màng, phù toàn thân, thường chết lưu trong khoảng từ 28-40
tuần, hoặc tử vong ngay trong vài giờ đầu sau khi sinh. Ngoài ra, hội chứng
phù thai do Hb Bart’s còn làm tăng nguy cơ nhiễm độc thai nghén và tiền sản
giật cũng như các biến chứng sản khoa khác cho sản phụ.
Tại Việt Nam, từ năm 1985, bệnh α-thalassemia mới bắt đầu được quan
tâm nghiên cứu [8]. Từ năm 2008 đến 2010, kỹ thuật phân tích kiểu đột biến
gen bệnh α-thalassemia mới bắt đầu được tiến hành tại Việt Nam [9, 10].
Việc nghiên cứu một cách sâu rộng về đặc điểm gen α globin, xác định
các đột biến gây bệnh, mối liên quan giữa kiểu gen và kiểu hình của bệnh
α-thalassemia, đóng vai trò quan trọng trong vấn đề tiên lượng mức độ nặng
của bệnh và đưa ra các quyết định điều trị, theo dõi phù hợp. Ngoài ra, việc
nghiên cứu các đột biến trên gen α globin sẽ bước đầu cung cấp các thông tin
về đột biến trên gen α globin của người Việt Nam.
Đặc biệt, phân tích kiểu gen là cơ sở thiết yếu cho thực hành tư vấn tiền
hôn nhân, tư vấn di truyền cho các cặp vợ chồng là người mang gen bệnh và
chẩn đoán trước sinh bệnh α-thalassemia. Đây được xem là biện pháp hiệu
quả và cần thiết để phòng bệnh.
Xuất phát từ các l do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, kiểu gen của người mắc bệnh HbH và
chẩn đoán trước sinh bệnh a-thalassemia” với các mục tiêu sau đây:
1. Phát hiện một số đột biến trên gen globin của bệnh nhân a-thalassemia
b ng các k thuật PCR, MLPA và giải trình tự gen Sanger.
2. Nhận xét biểu hiện lâm sàng và kiểu gen của bệnh nhân mắc HbH.
3. Chẩn đoán trước sinh bệnh -thalassemia b ng k thuật sinh học phân
tử từ tế bào ối.
