Bentonit là loại khoáng sét thiên nhiên, thuộc nhóm sét smectit. Thành phần
chính của bentonit là khoáng chất montmorillonit, ngoài ra còn có một sốkhoáng chất
khác nhưquartz, cristobalit, fenspat, biotit, kaolinit, illit, pyroxene, zircon, canxit,v.v.
Chính do cấu trúc, thành phần hoá học, khảnăng trao đổi cation lớn, với lớp xen giữa
có đặc tính hiđrat hoá, cho nên bentonit có các tính chất rất đặc trưng của khoáng sét
trương nở như: khả năng trao đổi ion, trương nở, hấp phụ, kết dính, trơ, nhớt và
dẻo,v.v. Do những tính chất quý này mà bentonit có tiềm năng ứng dụng rộng rãi
trong công nghiệp. Ngày nay với sựphát triển của công nghiệp người ta còn dùng
bentonit làm vật liệu hấp phụ, chếtạo tác nhân xúc tác trong chuyển hoá chất hữu cơ,
trong công nghiệp dầu khí và ứng dụng trong xửlý môi trường.
Nước ta có nguồn quặng bentonit rất phong phú được phát hiện ởnhiều nơi.
Theo sốliệu của Tổng cục Địa chất, ởViệt Nam có sốlượng mỏ bentonit với trữ
lượng tương đối lớn đã được phát hiện, thăm dò và khai khác. Trong đó mỏbentonit
Tuy Phong – Bình Thuận thuộc loại bentonit kiềm, với trữ lượng tương đối lớn,
khoảng 150 triệu tấn. Bên cạnh đó, mỏquặng bentonit Di Linh – Lâm Đồng thuộc
loại bentonit kiềm thổ và một số mỏ bentonit khác ở Phú Yên, Thanh Hoá, An
Giang,v.v. với trữlượng bé hơn [1, 4, 5, 9]. Mặc dù vậy, bentonit ởnước ta mới được
khai thác trong phạm vi nhỏvà chủyếu dưới dạng thô, sửdụng làm vật liệu gốm, vật
liệu xây dựng, chếtạo dung dịch khoan,v.v. Hiện nay, bentonit hoạt hoá và biến tính
sửdụng làm vật liệu hấp phụ ởnước ta chỉmới nghiên cứu với lượng nhỏvà kết quả
chưa được triển khai thực tế. Vì vậy việc nghiên cứu, sửdụng loại tài nguyên quý giá
này và biến nó thành vật liệu sửdụng có hiệu quảtrong các lĩnh vực khác nhau của
nền kinh tếquốc dân là nhiệm vụcủa các nhà khoa học nước nhà.
Biến tính bentonit bằng tác nhân kim loại hoặc tác nhân polyoxocation kim
loại thu được loại vật liệu có cấu trúc lỗxốp vi mao quản – mao quản trung bình
[48, 50, 69, 72]. Bentonit biến tính được tạo thành khi trao đổi cation hiđrat lớp
giữa của bentonit với cation kim loại hoặc polyoxocation kim loại. Các
polyoxocation kim loại này được sinh ra do sựthuỷphân bằng bazơcủa các muối
kim loại nhưAl, Fe, Ga, Cr, Ti,v.v. [16, 42, 98, 105, 125, 135]. Tính chất bentonit
biến tính có thể được khống chếbởi điều kiện điều chế, kết hợp với tính chất sẵn có
2
của lớp nhôm silicat tự nhiên làm cho bentonit biến tính bằng tác nhân kim loại
hoặc polyoxocation kim loại có nhiều tính chất thú vị. Vật liệu bentonit biến tính có
tiềm năng ứng dụng lớn trong lĩnh vực xúc tác và hấp phụbởi vì sốtâm hoạt động
tăng, diện tích bề mặt cao và độxốp nằm trong vùng lỗxốp vi mao quản – mảo
quản trung bình. Ngoài ra, tâm axit Bronsted và Lewis làm cải thiện độbền nhiệt và
tăng chiều rộng lỗxốp mởra cơhội ứng dụng vật liệu này trong chuyển hoá chất
hữu cơvà trong hấp phụ[59, 73, 91, 155].
