Đái tháo đường thai kỳ (ĐTĐTK) là một thể của bệnh đái tháo đường
(ĐTĐ), là bệnh rối loạn chuyển hoá thường gặp nhất trong thai kỳ và có xu
hướng ngày càng tăng, nhất là khu vực châu Á – Thái Bình Dương, trong đó
có Việt Nam [1],[2]. Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO),
ĐTĐTK “là tình trạng rối loạn dung nạp glucose ở bất kỳ mức độ nào, khởi
phát hoặc được phát hiện lần đầu tiên trong lúc mang thai” [3]. So với người
da trắng, nguy cơ mắc ĐTĐTK tăng 7,6 lần ở người Đông Nam Á (95%CI
4,1 – 14,1) [4]. Ở Mỹ, ước tính hàng năm ĐTĐTK ảnh hưởng đến 170.000
thai phụ, chiếm tỷ lệ 1-14% [5]. Ở Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh từ 3,6 – 39,0%
tuỳ theo tiêu chuẩn chẩn đoán và đặc điểm dân cư [6],[7].
ĐTĐTK nếu không được chẩn đoán và điều trị sẽ gây nhiều tai biến
cho cả mẹ và con, như tiền sản giật, sẩy thai, thai lưu, ngạt sơ sinh, tử vong
chu sinh, thai to làm tăng nguy cơ đẻ khó và mổ đẻ,. Trẻ sơ sinh của những
bà mẹ có ĐTĐTK có nguy cơ hạ glucose máu, hạ canxi máu, vàng da; khi trẻ
lớn hơn sẽ có nguy cơ béo phì và ĐTĐ týp 2 [8],[9]. Khoảng 30 – 50% phụ
nữ mắc ĐTĐTK sẽ tái phát mắc ĐTĐTK ở lần mang thai tiếp theo [10]. 20-
50% bà mẹ mắc ĐTĐTK sẽ chuyển thành ĐTĐ týp 2 trong 5-10 năm sau khi
sinh [5], nguy cơ mắc ĐTĐ týp 2 tăng 7,4 lần [10]. Theo khuyến cáo của Hội
nghị Quốc tế lần thứ 4 về ĐTĐTK, những phụ nữ có nguy cơ cao bị ĐTĐTK
cần được xét nghiệm sàng lọc ĐTĐTK trong lần khám thai đầu tiên [11],[12].
Việt Nam là nước nằm trong vùng có tần suất cao mắc ĐTĐTK.
Nhiều công trình nghiên cứu về ĐTĐTK đã được thực hiện, nhờ đó
những hiểu biết về bệnh và việc kiểm soát bệnh càng ngày càng đạt được hiệu
quả tốt [12]. Các kết quả nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy tỷ lệ mắc bệnh
ngày càng tăng, tuy nhiên các nghiên cứu chủ yếu tập trung ở một số thành
phố lớn hai miền Nam, Bắc và thực hiện tại bệnh viện, như Hà Nội, Thành
phố Hồ Chí Minh, thiếu các nghiên cứu ở cộng đồng và khu vực miền Trung,
nơi có một số thói quen ăn uống có thể làm tăng nguy cơ mắc ĐTĐTK.
Thành phố Vinh là thành phố loại I trực thuộc tỉnh Nghệ An, được định
hướng phát triển thành trung tâm của khu vực Bắc Trung Bộ. Phụ nữ trong
tuổi sinh đẻ khoảng trên 10.000 người. Hệ thống các cơ sở y tế công lập thực
hiện khám và quản lý thai nghén gồm Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa, Bệnh
viện Sản Nhi, Trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản Nghệ An, Bệnh viện Đa
khoa thành phố Vinh và 25 trạm y tế phường, xã và nhiều cơ sở y tế tư nhân.
Việc sàng lọc ĐTĐTK cho thai phụ hầu như chưa được thực hiện, do đó thai
phụ mắc ĐTĐTK chưa được theo dõi kiểm soát đường huyết tốt, trong khi
thai phụ cần được theo dõi chặt chẽ để tránh tai biến cho mẹ và thai. Triển
khai tầm soát và xác định tỷ lệ ĐTĐTK, tìm kiếm các giải pháp theo dõi, quản
lý thai nghén với thai phụ mắc ĐTĐTK, sự chia sẻ thông tin giữa bác sĩ nội
tiết, bác sĩ sản khoa, các cơ sở quản lý thai nghén tuyến xã, phường và thai
phụ là rất cần thiết trong tình hình hiện tại.
Câu hỏi nghiên cứu mà chúng tôi đặt ra là: Tỷ lệ đái tháo đường ở
thành phố Vinh phân bố như thế nào, có yếu tố nguy cơ nào đặc trưng vùng
miền liên quan đến chế độ ăn không? Cách tư vấn điều trị, quản lý, theo dõi
thai nghén như thế nào là phù hợp nhất ở địa phương nhằm đưa lại kết quả
thai nghén tốt nhất cho sản phụ và gia đình?
