Trong số nhiều mắt xích khác nhau của môi trường, diễn biến chất lượng
của môi trường biển - môi trường có tính linh động cao và lan truyền không biên
giới, được quan tâm nhiều và sâu sắc ở tầm mức quốc gia, khu vực và quốc tế.
Việt Nam - đất nước có bờ biển dài khoảng 3260 km và vùng biển đặc
quyền kinh tế rộng gấp nhiều lần diện tích đất liền, đang đứng trước một loạt vấn
đề về môi trường và tài nguyên trong phạm vi biển và đới bờ của mình, trong đó
có những nguyên nhân tại chỗ, khu vực và Quốc tế. Trong số nhiều yếu tố có
khả năng gây ô nhiễm môi trường biển có yếu tố phóng xạ.
Các yếu tố phóng xạ trong môi trường biển, bao gồm:
- Các đồng vị phóng xạ nhân tạo (chủ yếu quan tâm đến các đồng vị
sống dài
90
Sr,
137
Cs,
239,240
Pu, v.v ) xâm nhập vào môi trường biển bởi: (1) Thử
vũ khí hạt nhân trong khí quyển và trong nước; (2) Phóng thích thông lệ có kiểm
soát thải phóng xạ mức thấp của các cơ sở hạt nhân (nhà máy điện hạt nhân, cơ
sở xử lý lại nhiên liệu, cơ sở chế tạo vũ khí hạt nhân, v.v ); (3) Tàng trữ thải
phóng xạ dưới đáy biển trong quá khứ; (4) Sự cố hạt nhân (như sự cố Chernobyl,
sự cố Fukushima, sự cố tàu ngầm nguyên tử, vệ tinh và các sự cố xảy ra trong
quá trình thu nhận, sử dụng, vận chuyển các chất phóng xạ trên đường biển) [2].
- Các đồng vị phóng xạ tự nhiên (chủ yếu quan tâm đến chuỗi U, Th và
các sản phẩm phân rã của chúng, trong đó có
226
Ra).
Trên thế giới, Hội nghị Quốc tế về ô nhiễm biển nhân năm Quốc tế về Đại
dương 1998 được Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) phối hợp với
ủy ban Đại dương liên chính phủ (IOC) của UNESCO, Chương trình môi trường
Liên hợp quốc (UNEP), Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO), Ủy ban Quốc tế về
thám hiểm khoa học Địa Trung Hải (CIEMS) tổ chức tại Ph òng thí nghiệm môi
trường biển Quốc tế ở Monaco vào hạ tuần tháng 10/1998, Chương trình hợp tác
vùng Châu Á - Thái Bình Dương về phóng xạ môi trường biển gồm 12 nước
tham gia trong đó có Việt Nam,v.v đã cung cấp một bức tranh khá toàn diện
2
về thực trạng của nghiên cứu, đánh giá ô nhiễm môi trường biển hiện nay với sự
nhấn mạnh đến vai trò của các phương pháp hạt nhân và đồng vị trong lĩnh vực
này.
Ở Việt Nam, trong những năm qua, việc nghiên cứu đánh giá phóng xạ
môi trường biển cũng đã được bước đầu chú ý đến thông qua việc thực hiện một
số đề tài cấp Bộ KH&CN do Viện Nghiên cứu hạt nhân, Viện Khoa học và Kỹ
thuật hạt nhân, Viện Hải dương học Nha Trang, v,v. thực hiện. Từ các đề tài
này đã tiến hành thu góp mẫu với số lượng hạn chế khoảng 200 mẫu tại các vị trí
chọn lọc (Cát Bà, Cửa Lò, Vịnh Nha Trang, Ninh Thuận, Phan Thiết, Vũng Tàu
và Cửa Đại Sông Tiền) và tiến hành phân tích hàm lượng các nguyên tố trong
các mẫu đã thu góp. Các kết quả tiêu biểu thu được của các đề tài này là đã xác
lập được bộ quy trình thu góp, xử lý, bảo quản và phân tích các nguyên tố phóng
xạ tự nhiên và nhân tạo quan trọng (
238
U,
232
Th,
210
Po,
90
Sr,
137
Cs,
239,240
Pu, v.v
) trong một số đối tượng môi trường biển và bước đầu cung cấp một số các
thông tin về mức hiện hữu các nhân phóng xạ kể trên trong môi trường biển Việt
Nam.
Tính cách (đặc điểm, hành vi, trạng thái, sự chuyển hóa, ), hàm lượng,
sự phân bố, sự dịch chuyển của các nguyên tố hóa học, các đồng vị phóng xạ (tự
nhiên và nhân tạo) trong các đối tượng, hợp phần của môi trường biển luôn thu
hút sự quan tâm nghiên cứu tìm hiểu, khảo sát và đánh giá của giới khoa học vì
biển và đại dương là môi trường sống quan trọng của nhân loại.
Nhiều vấn đề liên quan đến môi trường biển của Việt Nam nói chung và
nói riêng là những vấn đề đối tượng nghiên cứu được liệt kê ở trên còn chưa
được nghiên cứu, hiểu biết một cách thấu đáo, đầy đủ.
Vấn đề nghiên cứu đặt ra cho luận án chính là nhằm mục đích góp phần
bổ khuyết những thiếu hụt hiện nay về thông tin dữ liệu trong lĩnh vực được lựa
chọn.
Bản luận án với tiêu đề: “Nghiên cứu phát triển phương pháp phổ alpha
xác định hàm lượng
226
Ra và khảo sát sự phân bố, hành vi của nó trong môi
trường biển”
