Bề mặt nhãn cầu (BMNC) được duy trì sự ổn định nhờ sự toàn vẹn của
các yếu tố cấu thành bao gồm biểu mô của giác mạc, kết mạc và biểu mô
vùng rìa cùng với phim nước mắt. BMNC đóng vai trò quan trọng trong việc
bảo vệ nhãn cầu chống lại các tác nhân gây bệnh, đảm bảo cho giác mạc trong
suốt và duy trì chức năng thị giác.
Rối loạn BMNC biểu hiện tùy theo mức độ tổn hại tế bào gốc của biểu
mô giác mạc ở vùng rìa. Khi có suy giảm trầm trọng tế bào gốc, nghĩa là
không còn nguồn cung cấp biểu mô cho giác mạc, sẽ xuất hiện rối loạn nặng
BMNC. Hậu quả của bệnh lý này là làm mất độ trong của giác mạc do biểu
mô kết mạc, tổ chức xơ và tân mạch xâm lấn vào giác mạc, làm giảm thị lực ở
nhiều mức độ, có thể dẫn tới mù lòa. Suy giảm tế bào gốc cũng có thể gây trợt
biểu mô tái phát, loét giác mạc khó hàn gắn, thậm chí gây thủng giác mạc,
ảnh hưởng tới sự toàn vẹn của nhãn cầu.
Ở những bệnh nhân có tổn hại tế bào gốc ở một mắt, phẫu thuật ghép tế
bào gốc tự thân từ vùng rìa của mắt lành là phương pháp tối ưu để kiến tạo bề
mặt nhãn cầu, phương pháp này đã được thực hiện thành công ở nhiều nước
trên thế giới cũng như ở Việt nam. Đối với những bệnh nhân có rối loạn nặng
BMNC do suy giảm tế bào gốc ở cả hai mắt, có thể thực hiện ghép tế bào gốc
vùng rìa đồng loài từ mắt người thân trong gia đình hoặc từ vùng rìa giác mạc
của người hiến. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi sự phối hợp với liệu
trình điều trị bằng các thuốc ức chế miễn dịch toàn thân kéo dài để chống thải
ghép. Các thuốc ức chế miễn dịch toàn thân dùng kéo dài gây tác dụng phụ
ảnh hưởng đến toàn thân, nguy cơ nhiễm trùng và tổn hại chức năng gan,
thận, đồng thời còn làm nặng thêm những tổn thương sẵn có tại mắt như tăng
tình trạng khô mắt và kéo dài quá trình viêm của bề mặt nhãn cầu.
Để khắc phục những vấn đề trên, các nhà nghiên cứu đã tìm các nguồn
nguyên liệu tế bào biểu mô tự thân để thay thế biểu mô giác mạc trong điều trị
các bệnh nhân rối loạn BMNC hai mắt. Trong cơ thể người, biểu mô giác mạc
và biểu mô niêm mạc miệng đều là những biểu mô lát tầng không sừng hóa,
có cùng nguồn gốc phôi thai từ ngoại bì da và có hình thái tế bào lớp đáy
giống nhau. Các nghiên cứu về mô học cho thấy tế bào biểu mô niêm mạc
miệng sau khi nuôi cấy có hình thái và cấu trúc tương đồng với biểu mô giác
mạc bình thường, đó là biểu mô lát tầng không sừng hóa, có vi nhung mao bề
mặt và có thể liên kết ở khớp nối giữa các tế bào. Cùng với sự phát triển của
công nghệ nuôi cấy tế bào, việc sử dụng tế bào biểu mô niêm mạc miệng nuôi
cấy làm nguồn cung cấp biểu mô cho việc kiến tạo bề mặt nhãn cầu là giải
pháp mới cho điều trị rối loạn BMNC hai mắt, đã được áp dụng thành công ở
nhiều nước phát triển [1], [2], [3], [4].
Với mong muốn áp dụng phương pháp ghép tấm biểu mô niêm mạc
miệng nuôi cấy điều trị cho các bệnh nhân bị rối loạn bề mặt nhãn cầu ở 2 mắt
ở Việt nam, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu phẫu thuật ghép tấm
biểu mô niêm mạc miệng nuôi cấy điều trị rối loạn nặng bề mặt nhãn cầu
hai mắt” với mục tiêu:
1. Nghiên cứu phẫu thuật ghép tự thân tấm biểu mô niêm mạc miệng
nuôi cấy trên thỏ thực nghiệm.
2. Đánh giá kết quả bước đầu của phẫu thuật ghép tự thân tấm biểu
mô niêm mạc miệng nuôi cấy trên bệnh nhân rối loạn nặng bề mặt
nhãn cầu hai mắt.
