Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) là tình trạng bệnh lý nặng
nề, thường gặp trong khoa Hồi sức cấp cứu. Tại Mỹ hàng năm có khoảng
150.000 bệnh nhân ARDS [1]. Theo một số tác giả trên thế giới thì tỷ lệ tử
vong của ARDS từ 40 - 60% [2],[3]. Tại khoa Hồi sức tích cực bệnh viện
Bạch Mai, theo nghiên cứu của một số tác giả như Nguyễn Minh Nghĩa và
Phạm Đức Lượng năm 2011 thì tỷ lệ tử vong của bệnh nhân ARDS là 52,6%
và 54,8% [4],[5].
Đặc trưng của ARDS là tổn thương màng phế nang - mao mạch lan tỏa,
làm cho dịch và các chất có trọng lượng phân tử cao từ trong lòng mạch thoát
ra ngoài khoảng kẽ và vào phế nang. Vùng phổi phía lưng trở nên đông đặc và
không còn khả năng thông khí. Trong khi đó ở phía xương ức thì các phế
nang lại bị căng giãn quá mức. Hậu quả làm bất tương xứng tỷ lệ thông
khí/tưới máu và gây giảm oxy máu trơ [6],[7].
Cho đến nay, thông khí nhân tạo (TKNT) theo chiến lược bảo vệ phổi
với Vt thấp và huy động phế nang vẫn là biện pháp cơ bản trong điều trị bệnh
nhân ARDS [8]. Tuy nhiên khi bệnh nhân nằm ngửa thì do tác động của trọng
lực làm cho vùng phổi phía lưng bị xẹp nên không được thông khí, còn vùng
phổi phía xương ức lại bị thông khí quá mức [9]. Vì vậy các nhà nghiên cứu
đã đề xuất biện pháp TKNT ở tư thế bệnh nhân nằm sấp với mục đích làm
tăng huy động phế nang ở vùng phổi phía lưng, đồng thời làm giảm sự căng
giãn phế nang quá mức ở vùng phổi phía xương ức.
Phương pháp TKNT tư thế nằm sấp lần đầu tiên được Piehl áp dụng
vào năm 1976 trên 5 bệnh nhân ARDS thì thấy có sự cải thiện rõ rệt về oxy
máu khi chuyển bệnh nhân từ tư thế nằm ngửa sang nằm sấp [10]. Hầu hết các
nghiên cứu sau đó cũng cho thấy TKNT tư thế nằm sấp có tác dụng làm tăng
oxy máu trên 60 - 80% bệnh nhân, đồng thời làm cải thiện cơ học phổi nhưng
không làm giảm tỷ lệ tử vong [11],[12].
Dựa trên những tiến bộ về hiểu biết cơ chế bệnh sinh của ARDS, năm
2013 Guerin và cộng sự tiến hành nghiên cứu đa trung tâm trên 466 bệnh
nhân ARDS có tỷ lệ PaO2/FiO2 ≤ 150, trong đó có 234 bệnh nhân nằm sấp 17
giờ/ngày và được TKNT với Vt thấp (khoảng 6 ml/kg). Kết quả tỷ lệ tử vong
ngày thứ 28 giảm từ 32,8% xuống 16% với p < 0,001 [13]. Phân tích gộp của
Sud và cộng sự năm 2014 về hiệu quả của TKNT tư thế nằm sấp ở bệnh nhân
ARDS cũng cho thấy bệnh nhân ARDS nặng được TKNT với Vt thấp ở tư thế
nằm sấp trên 16 giờ/ngày thì làm cải thiện tỷ lệ tử vong với p < 0,01 [14].
Tuy nhiên khi thực hiện TKNT tư thế nằm sấp cũng có thể xảy ra một
số tai biến nguy hiểm như ngừng tim, tụt huyết áp, tắc hay tuột ống nội khí
quản, tuột catheter. Các tai biến ít nghiêm trọng nhưng cũng hay gặp là nôn
và tổn thương vùng tỳ đè.[15],[16],[17]. Do đó TKNT tư thế nằm sấp tuy
được khuyến cáo trong điều trị bệnh nhân ARDS nhưng những vấn đề về lợi
ích và nguy cơ của biện pháp này hiện nay vẫn còn nhiều tranh cãi.
Tại Việt Nam, cho đến nay mới có một vài trường hợp thử nghiệm về
TKNT tư thế nằm sấp trên bệnh nhân ARDS nhưng vẫn chưa có đề tài nào
được nghiên cứu. Vì vậy để đánh giá một số tác dụng và nguy cơ có thể xảy
ra khi TKNT tư thế nằm sấp trong điều trị bệnh nhân ARDS, chúng tôi tiến
hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu sự thay đổi oxy máu và cơ học phổi
trong thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp trên bệnh nhân suy hô hấp cấp
tiến triển” nhằm mục tiêu:
1. Nghiên cứu sự thay đổi oxy máu và cơ học phổi trong thông khí nhân
tạo tư thế nằm sấp trên bệnh nhân suy hô hấp cấp tiến triển.
2. Nhận xét các tai biến có thể gặp khi áp dụng thông khí nhân tạo tư
thế nằm sấp trong điều trị bệnh nhân suy hô hấp cấp tiến triển.
