Chấn thương sọ não là một bệnh lý phổ biến ở các nước trên thế giới,
bệnh có xu hướng tăng theo sự phát triển của dân số và tốc độ cơ giới hóa các
phương tiện giao thông. Nguyên nhân hàng đầu gây CTSN là do tai nạn giao
thông, số còn lại là do các tai nạn trong lao động và sinh hoạt. CTSN mức độ
nặng chiếm tới 10% trong tổng số CTSN. Tỷ lệ tử vong trên bệnh nhân có
CTSN vẫn cao, đặc biệt là tử vong trên bệnh nhân CTSN mức độ nặng từ 35%
đến hơn 50% [1], [2], tỷ lệ tàn tật và mức độ di chứng nặng sau khi được cứu
sống cũng rất cao.
Ngoài các nguyên nhân gây tổn thương não ban đầu ngay sau chấn
thương. Các nguyên nhân thứ phát sau chấn thương dẫn đến tình trạng nặng
nề hơn của CTSN ngày càng được làm sáng tỏ: rối loạn hô hấp, giảm ô xy
máu, tăng carbonic máu, tụt huyết áp, tăng thân nhiệt, rối loạn chuyển hóa,
phù não. Các yếu tố này dẫn đến tình trạng thiếu ô xy tổ chức não, chết tế bào
não từ đó làm tăng mức độ trầm trọng của CTSN nói chung và đặc biệt là
trong CTSN mức độ nặng.
Nhằm cải thiện tỷ lệ tử vong và mức độ di chứng sau chấn thương, nhiều
trung tâm điều trị trên thế giới đã tìm các biện pháp để giải quyết các tổn
thương ban đầu, đồng thời ngăn chặn và giảm các tổn thương thứ phát. Điều trị
nhằm đảm bảo thông khí, huyết động và chống phù não tốt giúp khống chế sự
tăng áp lực nội sọ, đảm bảo được áp lực tưới máu não và mục tiêu là cung cấp
đủ ô xy cho tổ chức não đưa đến nâng cao hiệu quả điều trị.
Để đạt được những mong muốn trên, nhiều biện pháp điều trị được
nghiên cứu và áp dụng trên bệnh nhân CTSN nặng, tập trung nhiều đến việc
kiểm soát và khống chế sự tăng ALNS và đảm bảo ALTMN, đảm bảo lưu
lượng tưới máu tổ chức não như sử dụng các chất lợi niệu thẩm thấu, tăng
thông khí, giảm thân nhiệt, liệu pháp an thần tốt, giảm các yếu tố tác động gây
tăng ALNS, phẫu thuật mở sọ giảm áp. đã cho những kết quả khả quan trong
điều trị.
Vai trò của một số chất lợi niệu thẩm thấu trong kiểm soát ALNS và
khống chế sự gia tăng ALNS trên bệnh nhân CTSN đã được biết đến từ lâu.
Trong đó, mannitol ưu trương được sử dụng rộng rãi trên thế giới, đã chứng
minh được hiệu quả trong điều trị làm giảm phù não và giảm ALNS trên bệnh
nhân. Tuy nhiên, một số trường hợp bệnh nhân CTSN mức độ nặng có tăng
ALNS dai dẳng vẫn không đáp ứng với mannitol. Bên cạnh đó mannitol cũng
gây những tác dụng không mong muốn như tụt huyết áp, tái phù não khi hàng
rào máu não bị tổn thương và những rối loạn điện giải quan trọng khác làm
ảnh hưởng không tốt đến kết quả điều trị.
Nhằm khắc phục những nhược điểm trên của mannitol trong điều trị
tăng ALNS nói chung và trên bệnh nhân CTSN nói riêng, trên thế giới đã có
nhiều nghiên cứu sử dụng natriclorua ưu trương với các nồng độ khác nhau,
chủ yếu từ 7,5% trở lên bằng phương pháp truyền bolus tĩnh mạch để điều trị
tăng ALNS, đã cho những kết quả khả quan và nhận định có thể thay thế được
mannitol ưu trương. Bên cạnh đó, các dung dịch muối ưu trương còn có
những tác động tích cực như làm ổn định huyết áp động mạch, đảm bảo
ALTMN và lưu lượng tưới máu não. Tuy vậy, những tác dụng không mong
muốn của việc sử dụng các muối ưu trương như tăng natri, toan chuyển hóa
do tăng clo máu là vấn đề cần được quan tâm và tìm biện pháp khắc phục.
Hướng tới một kết quả điều chỉnh ALNS và ALTMN như mong muốn
nhưng lại có thể giảm thiểu được những tác động không có lợi khi sử dụng
muối ưu trương. Sử dụng một dung dịch muối ưu trương với nồng độ thấp
hơn đó là dung dịch natriclorua 3%, bằng phương pháp truyền bolus để làm
giảm ALNS tức thì phối hợp với truyền liên tục tĩnh mạch nhằm duy trì nồng
3
độ natri máu trong giới hạn cho phép nhằm để khống chế sự tăng ALNS trở
lại. Những lợi ích và tác động không mong muốn của phương pháp này trong
điều trị là những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu.
Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu nào sử dụng dung dịch natriclorua
3% truyền bolus kết hợp với truyền liên tục tĩnh mạch để điều trị tăng ALNS
trên bệnh nhân CTSN. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu về lĩnh vực này
với tên đề tài: "Nghiên cứu tác dụng của dung dịch natriclorua 3% trong
điều trị tăng áp lực nội sọ ở bệnh nhân chấn thương sọ não nặng". Nhằm
2 mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả làm giảm áp lực nội sọ của phác đồ bolus kết
hợp truyền liên tục tĩnh mạch dung dịch natriclorua 3% trên bệnh
nhân chấn thương sọ não nặng.
2. Đánh giá một số tác dụng khác của phác đồ bolus kết hợp truyền
liên tục tĩnh mạch dung dịch natriclorua 3% trong trong điều trị
tăng áp lực nội sọ trên bệnh nhân chấn thương sọ não nặng.
