Vai trò quan trọng của các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học đã
được khẳng định từ các nền y học cổ truyền cho đến y học hiện đại. Giá trị của
chúng không chỉ có công dụng trực tiếp làm thuốc chữa bệnh mà vì còn có thể dùng
làm nguyên mẫu hoặc cấu trúc dẫn đường cho sự phát hiện và phát triển nhiều dược
phẩm mới. Việt Nam được đánh giá là nước có nguồn tài nguyên dược liệu phong
phú và có nhiều kinh nghiệm sử dụng nguồn dược liệu này nhờ vào nền y học cổ
truyền lâu đời. Theo thống kê ở Việt Nam hiện có hơn 13000 loài thực vật trong đó
hơn 5000 loài được sử dụng làm thuốc. Đây là một lợi thế để chúng ta khai thác
nguồn dược liệu này phục vụ cho cuộc sống. Trên cơ sở kết quả sàng lọc các dịch
chiết thô của một số dược liệu Việt Nam về các hoạt tính gây độc tế bào ung thư và
kháng viêm, rễ củ cây Mạch môn được lựa chọn làm đối tượng nghiên cứu của luận
án.
Mạch môn có tên khoa học là Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl. được
trồng nhiều nơi trong nước ta làm cảnh và làm thuốc. Rễ củ của cây này là một
dược liệu quý có mặt trong rất nhiều bài thuốc y học cổ truyền với mục đích chữa
ho long đờm, thương tổn, ho lao, sốt, bệnh lý tiểu đường, táo bón, thổ huyết, chảy
máu cam. Các nghiên cứu trước đây về thành phần hoá học đã chỉ ra rằng cây này
có chứa các hợp chất homoisoflavonoid, steroidal saponin và polysaccharide. Đây
là những thành phần có nhiều hoạt tính sinh học đáng chú ý như kháng viêm, chống
oxi hóa, gây độc tế bào, phòng và ngăn ngừa bệnh tiểu đường Vì vậy đề tài
“Nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính sinh học của rễ củ cây Mạch
môn (Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.)” được thực hiện nhằm mục tiêu
phát hiện được các hoạt chất có tiềm năng từ cây Mạch môn góp phần làm rõ hơn
những công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền đồng thời làm tăng giá trị khoa
học của cây này ở Việt Nam. Với mục tiêu trên, đề tài có các nội dung như sau:
1. Phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất sạch từ rễ củ cây Mạch môn;
2. Đánh giá tác dụng gây độc tế bào và hoạt tính kháng viêm dựa trên ảnh
hưởng ức chế sự sản sinh NO của các hợp chất phân lập được nhằm tìm kiếm các
hợp chất có hoạt tính sinh học, làm cơ sở khoa học cho những nghiên cứu tiếp theo.
