Bệnh sốt rét hiện nay vẫn còn là một vấn đềsức khoẻlớn trên thếgiới nói
chung và tại Việt Nam nói riêng. Theo ước tính của Tổchức Y tếthếgiới khoảng
40% dân sốthếgiới hiện nay đang sống trong vùng có nguy cơmắc sốt rét. Hàng
năm có khoảng 350-500 triệu người mắc sốt rét và hơn 1 triệu người chết do sốt rét
[30]. Đến năm 2010 ước tính trên thếgiới có 216 triệu người mắc sốt rét và 655.000
người chết do sốt rét [122].
Vấn đềsốt rét biên giới đã được nhiều nước trên thếgiới quan tâm nghiên cứu.
Đã có nhiều vụdịch sốt rét được ghi nhận ởcác vùng biên giới như ởcác huyện của
Uganda nơi có biên giới với Tanzania và Rwanda, vùng biên giới của các nước Ấn
Độ, Sri Lanka, Pakistan. Trong khu vực, vùng biên giới giữa các nước Thái Lan -
Campuchia, Thái Lan-Myanmar luôn có tình hình sốt rét phức tạp [30].
Tại Việt Nam, theo sốliệu báo cáo hàng năm của Chương trình phòng chống
sốt rét Quốc gia nhiều tỉnh có mức độlưu hành sốt rét cao chủyếu thuộc khu vực
Miền Trung - Tây Nguyên hầu hết các tỉnh có các xã, huyện có đường biên giới với
Lào hoặc Campuchia đều có tỷlệbệnh nhân mắc sốt rét cao hơn so với các địa
phương khác trong toàn quốc [28]. Bệnh sốt rét tuy đã giảm nhưng có nguy cơquay
trởlại lớn; đối tượng dễmắc bệnh là những người sống ởvùng sâu, vùng xa và đặc
biệt là những người dân sống ởvùng biên giới giữa Việt Nam với Lào và
Campuchia. Tại các vùng này nguy cơlan truyền sốt rét tiếp diễn và phức tạp, việc
nhiễm bệnh sốt rét chủyếu thông qua giao lưu tựdo nên rất khó khăn trong việc
giám sát, phát hiện, điều trịvà quản lý bệnh nhân sốt rét [42].
Quảng Trịlà một tỉnh thuộc khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Tình hình sốt
rét của tỉnh tuy đã được cải thiện nhiều trong những năm qua nhưng tỷlệmắc và
nguy cơsốt rét vẫn còn cao. Tỷlệbệnh nhân sốt rét, ký sinh trùng sốt rét/1.000 dân;
tỷlệtửvong do sốt rét/100.000 dân vẫn nằm trong số6 tỉnh có tỷlệmắc sốt rét cao
nhất trong toàn quốc [74]. Tình hình dịch tễsốt rét vùng biên giới giữa 2 tỉnh Quảng
Trị(Việt Nam) và Savanakhet (Lào) thường diễn biến phức tạp, ký sinh trùng
thường lây lan qua lại giữa các thôn ở2 bên biên giới. Đặc biệt ở12 xã thuộc vùng
Lìa của huyện Hướng Hoá giáp biên giới với Lào có tỷlệmắc sốt rét cao, có nhiều
ổsốt rét trọng điểm như: xã Xy, xã Thanh [13], [18].
Hướng Hoá là một huyện trọng điểm sốt rét của tỉnh Quảng Trị, toàn bộ22 xã
đều nằm trong vùng sốt rét lưu hành nặng, có đường biên giới dài 156 km giáp với
tỉnh Savanakhet (Lào). Theo báo cáo của Trung tâm y tếdựphòng tỉnh Quảng Trị
sốbệnh nhân sốt rét hàng năm của huyện Hướng Hoá thường chiếm trên 60% tổng
sốbệnh nhân sốt rét của toàn tỉnh và sốký sinh trùng sốt rét luôn trên 50% tổng số
ký sinh trùng được phát hiện trong toàn tỉnh. Trong đó sốbệnh nhân sốt rét được
phát hiện từcác xã biên giới luôn chiếm tỷlệcao so với tổng sốbệnh nhân sốt rét
toàn huyện [41].
Từtrước đến nay các nghiên cứu vềbệnh sốt rét ởnước ta và ngay tại tỉnh
Quảng Trịvẫn tập trung vào dịch tễsốt rét, phòng chống véc tơ[13], [14], kháng
thuốc sốt rét [42], [58], kiến thức-thái độ-thực hành [17], [41], xây dựng mạng lưới
[12] và cũng đã đạt được nhiều kết quảvềphòng chống bệnh sốt rét nhưng vẫn còn
nhiều ổbệnh dai dẵng chưa được giải quyết triệt đểdo chưa có một nghiên cứu nào
vềmô hình vềquản lý, giám sát, phát hiện và điều trịsớm bệnh nhân sốt rét ngay tại
hộgia đình ởvùng biên giới.
Vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu mô hình phòng chống sốt rét tại hộgia
đình ởvùng biên giới với 2 mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm dịch tễsốt rét và các yếu tốliên quan đến mắc sốt rét tại
một số xã biên giới của huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị.
2. Đánh giá kết quảcan thiệp phòng chống sốt rét tại một sốxã biên giới.
Điểm mới của nghiên cứu này là:
Xây dựng mô hình phòng chống sốt rét tại hộgia đình ởvùng biên giới tỉnh
Quảng Trịvới mục tiêu phát hiện, điều trịsớm và quản lý ca bệnh sốt rét tại nhà.
Phối hợp phòng chống sốt rét tại vùng biên giới giữa 2 nước Việt-Lào.
Phát hiện thêm vềtác nhân gây bệnh sốt rét (KSTSR) mới ởtỉnh Quảng Trị.
