Viêm khớp dạng thấp (VKDT - Rheumatoid Arthritis, RA) là bệnh lý tự
miễn điển hình, diễn biến mạn tính với các biểu hiện tại khớp, ngoài khớp và
toàn thân ở nhiều mức độ khác nhau, diễn biến phức tạp [1],[2]. Bệnh để lại
hậu quả nặng nề với 90% bệnh nhân (BN) tiến triển nặng và mất chức năng
vận động trong vòng 20 năm [3]. Nếu không được chẩn đoán sớm, điều trị
đúng và kịp thời, bệnh tiến triển ngày càng nặng dẫn đến huỷ hoại khớp, ảnh
hưởng đến chất lượng cuộc sống của BN và là gánh nặng cho gia đình và xã
hội [1]. VKDT gặp ở mọi quốc gia trên thế giới, bệnh chiếm khoảng 1% dân
số [4],[5],[6]. Ở một số nước Châu Âu, bệnh chiếm tỷ lệ khoảng từ 0,5 - 1%
dân số, còn ở Châu Á, bệnh chiếm khoảng từ 0,17% - 0,3% dân số [7]. Mục
đích điều trị bệnh VKDT là nhằm kiểm soát quá trình miễn dịch và quá trình
viêm khớp, phòng ngừa hủy khớp, bảo vệ và duy trì chức năng chung của khớp
để làm chậm hoặc ngừng tiến triển và có thể thay đổi diễn tiến tự nhiên của
bệnh, do đó giúp cải thiện chất lượng sống cho người bệnh và tránh được các
biến chứng của bệnh và của các thuốc điều trị gây ra [4],[8],[9].
Ngày nay sự ra đời các thuốc chống thấp khớp làm giảm nhẹ bệnh
(Disease - mondifying anti Rheumatic drugs: DMARDs), liệu pháp sinh học
(Biological Therapy) đã tạo ra cuộc cách mạng trong điều trị VKDT với hiệu
quả cao, tác dụng nhanh và dung nạp tốt. Tuy nhiên nhóm thuốc này vẫn gây
ra một số tác dụng không mong muốn nghiêm trọng như: hạ bạch cầu, suy
gan, suy thận, tổn thương phổi mạn tính Chính vì vậy việc tìm ra các thuốc
có hiệu quả cũng như an toàn cho bệnh nhân vẫn là mục tiêu của các nhà khoa
học hiện nay.
Trong những năm gần đây công nghệ dược và bào chế của Y học cổ
truyền (YHCT) đã có những bước phát triển vượt bậc, các chế phẩm YHCT
dùng ngoài đã được đưa vào nghiên cứu, sản xuất và cung cấp phục vụ cho
công tác điều trị.
Nọc rắn hổ mang là một vị thuốc quý. Kinh nghiệm dân gian từ lâu đã sử
dụng nọc rắn trong điều trị một số bệnh lý về cơ xương khớp. Kết quả một số
nghiên cứu về nọc rắn hổ mang cho thấy nọc rắn hổ mang có tác dụng tiêu
viêm, giảm đau trên thực nghiệm [10],[11],[12].
Cao xoa Bách xà là một chế phẩm của YHCT do Công ty Nam Dược sản
xuất, có thành phần: nọc rắn hổ mang khô, methyl salicylat, camphor, tinh
dầu Bạc hà, Quế, menthol. Thuốc có tác dụng chống viêm, giảm đau và được
chỉ định trong các bệnh lý cơ xương khớp, thần kinh. Tuy nhiên cho đến nay
chưa có nghiên cứu nào về tác dụng dược lý cũng như tác dụng lâm sàng của
chế phẩm cao xoa có thành phần là nọc rắn hổ mang kết hợp với một số dược
chất trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp. Để có bằng chứng khoa học về
tác dụng điều trị cũng như tính an toàn của chế phẩm, chúng tôi đã tiến hành
nghiên cứu đề tài với 2 mục tiêu:
1. Nghiên cứu độc tính cấp, bán trường diễn, kích ứng da và tác
dụng chống viêm, giảm đau của cao xoa Bách xà trên thực
nghiệm.
2. Đánh giá tác dụng của cao xoa Bách xà kết hợp bài thuốc Quế chi
thược dược tri mẫu thang trên bệnh nhân viêm khớp dạng thấp giai
đoạn I, II (thể hàn nhiệt thác tạp).
