<p>
Chấn thương sọ não (CTSN) là bệnh rất hay gặp trong thực hành lâm
sàng, điều trị tốn kém, di chứng và tử vong cao. Mỗi năm có 1,5 tới 8 triệu
người Mỹ bị chấn thương sọ não, trong đó khoảng 52.000 bệnh nhân tử vong
và 100.000 bệnh nhân mang di chứng suốt đời. Một nghiên cứu mới nhất của
đơn vị hồi sức thần kinh tại Philadelphia (Mỹ) thấy rằng cứ mỗi 15 giây tại Mỹ
có một ca chấn thương sọ não. Theo ước tính khoảng 2% dân số Mỹ chịu di
chứng liên quan đến chấn thương sọ não, là nguyên nhân gây tử vong thường
gặp nhất ở lứa tuổi thanh niên dưới 35 tuổi so với tất cả các nguyên nhân khác
gộp lại [1]. Tại bệnh viện Việt Đức, mỗi năm điều trị 15.000 bệnh nhân và
hơn 1.200 trường hợp tử vong do CTSN. Như vậy, mỗi ngày có 3 bệnh
nhân chết tại bệnh viện Việt Đức do chấn thương sọ não [2]. Trong hơn 2
thập kỷ qua, cùng với những nghiên cứu mới về sinh lý bệnh CTSN và tiến bộ
trong công nghệ, người ta đã áp dụng nhiều phương pháp mới trong chẩn đoán
và điều trị chấn thương sọ não và đã giảm bớt di chứng cũng như tỉ lệ tử vong
sau chấn thương sọ não [3],[4],[5],[6].
Theo dõi áp lực nội sọ (ICP) và áp lực tưới máu não (CPP) quan trọng
nhất trong khuyến cáo và đích hồi sức CTSN nặng (Glasgow ≤ 8 điểm), đặc
biệt khi có bất thường ban đầu trên phim CT scan sọ não. Đo ICP trực tiếp
bằng catheter đặt trong não (nhu mô, não thất ) là tiêu chuẩn vàng nhưng
cũng có một số nhược điểm như xâm lấn, biến chứng nhiễm trùng, chảy máu,
đắt tiền và có một số chống chỉ định như rối loạn đông máu, vỡ lún sọ rộng
hoặc nhiễm trùng vùng đặt catheter , biến chứng chảy máu thường gặp nhất
với tỉ lệ là 1% với phương pháp đặt trong nhu mô não và 5% khi đặt vào não
thất, hơn nữa catheter không lưu được lâu do nguy cơ viêm màng não [7].
Trong thực tế, một số bệnh nhân CTSN nặng nhưng ICP không cao trong suốt
quá trình điều trị nên việc đặt catheter trong não mang lại nguy cơ nhiều hơn
lợi ích, hơn nữa tốn kém cho người bệnh. Do chỉ số mạch đập (PI) đo bằng
TCD có tương quan tuyến tính chặt với ICP nên TCD đã được một số tác giả
2
sử dụng để đánh giá gián tiếp ICP khi không đặt được catheter đo ICP xâm
lấn và để sàng lọc bệnh nhân CTSN không có ICP cao [8].
Co thắt mạch não là biến chứng hay gặp (trên 50%) xuất hiện từ ngày
thứ 3 và đỉnh điểm vào ngày 6 - 8 sau CTSN nặng với hậu quả làm tăng tỷ lệ
tử vong và di chứng thần kinh [9]. Chụp mạch não xóa nền là tiêu chuẩn vàng
chẩn đoán co thắt mạch não nhưng có nhược điểm là xâm lấn, kỹ thuật khó
khăn và phụ thuộc nhiều vào người thực hiện. Hiện nay, do có độ nhạy và độ
đặc hiệu cao nên chụp mạch não bằng MSCT được một số cơ sở y tế và tác
giả nước ngoài có xu hướng sử dụng thay thế dần chụp mạch não xóa nền vì ít
xâm lấn hơn, kỹ thuật nhanh hơn và ít phụ thuộc vào người thực hiện [10].
Các phương pháp trên cho phép chẩn đoán co thắt mạch não một cách chính
xác nhưng có hạn chế chung là đắt tiền, phải di chuyển bệnh nhân nặng
thường không ổn định về hô hấp và huyết động đến phòng chụp tiềm ẩn nhiều
rủi ro, hơn nữa không thể thực hiện nhiều lần nên khó đánh giá tiến triển tình
trạng co thắt mạch não. Tốc độ dòng chảy trung bình và chỉ số Lindegaard đo
bằng TCD được nhiều tác giả sử dụng để chẩn đoán và đánh giá tiến triển co
thắt mạch não do có thể làm nhiều lần, ít tốn kém, thực hiện tại giường nên
tính an toàn cao [11].
Ở Việt Nam, siêu âm Doppler xuyên sọ được ứng dụng để chẩn đoán
co thắt mạch não tại một số khoa nội thần kinh và chẩn đoán chết não tại một
số trung tâm như bệnh viện Việt Đức. Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào sử
dụng TCD để đánh giá áp lực nội sọ và chẩn đoán cũng như đánh giá hiệu quả
điều trị co thắt mạch não ở bệnh nhân CTSN nặng. Do đó đề tài: “Nghiên
cứu vai trò Doppler xuyên sọ trong xác định áp lực nội sọ và xử trí co
thắt mạch não ở bệnh nhân CTSN nặng” được tiến hành nhằm hai mục
tiêu:
1. Xác định mối tương quan của chỉ số mạch đập với áp lực nội sọ và áp
lực tưới máu não ở bệnh nhân chấn thương sọ não nặng.
2. Đánh giá vai trò của tốc độ dòng chảy trung bình và chỉ số
Lindegaard trong hướng dẫn xử trí co thắt mạch não ở bệnh nhân
chấn thương sọ não nặng.
</p>
