Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã và đang trở thành xu thế của hầu
hết các nước, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày nay. Những thành quả mà FDI
mang lại cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của các nước, đặc biệt là các nước
đang phát triển là to lớn và không thể phủ nhận. Hơn 30 năm trôi qua kể từ khi Việt
Nam tiến hành đổi mới kinh tế vào năm 1986, nền kinh tế Việt Nam chuyển hướng
theo kinh tế thị trường, mở cửa kinh tế thu hút các nhà đầu tư nước ngoài và đã thu
được những thành tựu đáng kể. Sự xuất hiện của đầu tư trực tiếp nước ngoài với ảnh
hưởng lan tỏa đã đưa lại những lợi ích to lớn đó là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng
cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực đầu tư trong nước, đóng góp nguồn thu ngân sách;
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH-HĐH. Một lợi ích khác đó là
các dự án FDI tạo ra nhiều việc làm và nguồn nhân lực có chất lượng hơn, cải thiện
đời sống người dân. Dòng vốn FDI vào Việt Nam đồng thời là kênh chuyển giao công
nghệ quan trọng, góp phần nâng cao trình độ công nghệ của nền kinh tế. Ảnh hưởng
lan tỏa của dòng vốn FDI vào Việt Nam có tác động nâng cao năng lực cạnh tranh ở cả
ba cấp độ quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm, đồng thời nâng cao năng lực quản lý
kinh tế, quản trị doanh nghiệp, tạo áp lực thúc đẩy cải thiện môi trường kinh doanh.
Những năm gần đây, vấn đề phát triển bền vững đang trở thành xu hướng tất
yếu, một trào lưu không thể đảo ngược trong mọi lĩnh vực hoạt động, trong đó có cả
hoạt động thu hút FDI. Ở nhiều nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, hoạt động
thu hút FDI đã mang lại những kết quả tích cực. Tuy nhiên, đi cùng với đó là các hệ
lụy không nhỏ, đặc biệt là các hệ lụy về xã hội và môi trường thể hiện việc thu hút FDI
vào Việt Nam thời gian qua chưa thật sự theo hướng phát triển bền vững. Bên cạnh
những thành quả tích cực mà vốn FDI mang lại, quá trình thu hút FDI cũng đã bộc lộ
ra nhiều hạn chế, tồn tại như: Vốn vẫn đổ nhiều vào lĩnh vực thâm dụng lao động, ô
nhiễm môi trường, công nghệ của doanh nghiệp FDI là công nghệ trung bình chiếm tỷ2
lệ khá cao; phải giải quyết nhiều phát sinh như: các vấn đề xã hội, lao động nhập cư, ô
nhiễm môi trường, trốn thuế, lậu thuế, tranh chấp lao động.
Trong bối cảnh nền kinh tế đang có những chuyển biến lớn, nhu cầu thu hút vốn
đầu tư ngày càng cao, nhưng hệ lụy mà FDI mang lại, đặc biệt trong các hoạt động
công nghiệp là không nhỏ, việc nghiên cứu để đưa ra được định hướng thu hút FDI của
Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững là hết sức quan trọng có tính chiến
lược. Cụ thể: thu hút đầu tư phải đảm bảo bền vững về kinh tế, xã hội, môi trường;
thay vì số lượng như trước, nay cần chuyển hướng quan tâm về chất lượng và phát
triển bền vững.
Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài luận án: Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài
theo định hướng phát triển bền vững ở Việt Nam là rất cần thiết, có ý nghĩa lý luận
và thực tiễn đối với Việt Nam trong điều kiện mới.
