1. Tính cấp thiết của đề tài:
Nền kinh tế Việt Nam đã chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bắt đầu từ cuối những năm 1980 đầu những năm 1990. Việc chuyển đổi cơ chế kinh tế bắt đầu với việc xây dựng nền kinh tế đa thành phần, trong đó khu vực kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, khu vực kinh tế tư nhân được khuyến khích phát triển. Bên cạnh đó, sự can thiệp trực tiếp của Nhà nước vào nền kinh tế giảm dần. Nhiều chính sách mới của Nhà nước đã được ban hành để nền kinh tế từng bước hoạt động theo nguyên tắc thị trường.
Cùng với đất nước, ngành tài chính - ngân hàng cũng đã có những đổi mới sâu sắc và toàn diện, góp phần tích cực vào quá trình phát triển của dân tộc. Hoạt động tài chính - ngân hàng dần thể hiện tính thị trường. Sự cạnh tranh khốc liệt luôn là vấn đề cấp bách đối với các đối tác tham gia trên thị trường. Bên cạnh đó, yếu tố rủi ro trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ ngày càng trở nên phức tạp và cần có giải pháp phòng ngừa kịp thời.
Để vượt qua áp lực cạnh tranh, Việt Nam đã và đang tiếp tục thực hiện cải cách hệ thống tài chính - ngân hàng. Song tiến trình hội nhập thị trường tài chính thế giới cũng tác động trực tiếp đến hệ thống ngân hàng Việt Nam. Chính vì vậy, làm thế nào để phòng ngừa, kiểm soát rủi ro, đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống tài chính - ngân hàng và bảo vệ người gửi tiền là yêu cầu quan trọng đặt ra với hệ thống giám sát tài chính quốc gia.
Nhằm đạt được mục tiêu đó, chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam đã góp phần hoàn thiện một bước cấu trúc của thị trường tài chính, không chỉ bảo vệ quyền và lợi ích của người gửi tiền mà còn góp phần đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính - ngân hàng và sự phát triển ổn định của thị trường tài chính quốc gia.
Thực tế đã chứng minh, 10 năm qua chính sách bảo hiểm tiền gửi đã phát huy tích cực trong việc góp phần đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống tài chính-ngân hàng, khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền. Tuy nhiên, so với các tổ chức trong mạng an toàn tài chính quốc gia thì hệ thống pháp luật về bảo vệ người gửi tiền hiện nay còn thiếu đồng bộ, hiệu lực pháp lý thấp. Trong khi hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam hiện vẫn đang được điều chỉnh bởi Nghị định số 89/1999/NĐ-CP ngày 01 tháng 9 năm 1999 và Nghị định số 109/2005/NĐ-CP ngày 25 tháng 4 năm 2005 thì hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG lại được điều chỉnh trên cơ sở Luật do đó không tương xứng về cơ sở pháp lý.
Chính sách BHTG đã ra đời được hơn 10 năm nhưng địa vị pháp lý của tổ chức BHTG vẫn chưa có quy định rõ ràng về mô hình tổ chức. Nhằm tạo ra cơ chế pháp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền và để bảo hiểm tiền gửi trở thành công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước góp phần bảo đảm an toàn nền tài chính - tiền tệ quốc gia trong bối cảnh hiện nay cần phải hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi. Đặc biệt, khi khủng hoảng tài chính xảy ra, các quốc gia thường đưa ra các chính sách liên quan tới bảo lãnh các nghĩa vụ của bên liên quan nhằm trấn an người gửi tiền và thị trường và bảo hiểm tiền gửi là một trong những công cụ để thực hiện mục tiêu đó.
Việc nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện, cụ thể chính sách BHTG nhằm xây dựng hệ thống chính sách BHTG hiệu quả là vấn đề quan trọng đối với mỗi quốc gia là đòi hỏi bức xúc hiện nay đặc biệt là ở các nước đang phát triển nhất là Việt Nam.
Với mong muốn được nghiên cứu và đóng góp thiết thực vào việc hoạch định chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam qua kiến thức tiếp thu được trong chương trình cao học hành chính công tôi chọn vấn đề “Hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi” làm đề tài luận văn cao học quản lý hành chính công.
2. Mục đích nghiên cứu:
- Thứ nhất: Hệ thống hóa có bổ sung và hoàn thiện những vấn đề lí luận về chính sách BHTG;
- Thứ hai: Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách BHTG qua đó chỉ ra một số tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách BHTG;
- Thứ ba: Trên cơ sở quan điểm đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước về chính sách tài chính quốc gia đề xuất định hướng hoàn thiện chính sách BHTG cũng như một số giải pháp hoàn thiện chính sách BHTG hiện nay.
3. Tình hình nghiên cứu:
Đã có một số đề tài nghiên cứu về hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam, ví dụ: Tài liệu đào tạo ngắn hạn về bảo hiểm tiền gửi; Bảo hiểm tiền gửi - Nguyên lý, thực tiễn và định hướng; Chính sách bảo hiểm tiền gửi của Mỹ và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ; tuy nhiên chưa có đề tài nghiên cứu chuyên sâu về hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi. Do vậy đây được coi như là công trình khoa học đầu tiên đề cập một cách có hệ thống và cụ thể vấn đề này, không trùng lặp với các công trình đã công bố.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu là chính sách bảo hiểm tiền gửi. Đề tài luận văn nghiên cứu trong phạm vi cả nước với thời gian khảo sát thực tế từ 2000 - 2010.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu được áp dụng ở đây là phương pháp định lượng, cụ thể là phương pháp phân tích so sánh kết hợp với các phương pháp thống kê và phân tích kinh tế. Đồng thời khảo sát thực tế, thu thập, nghiên cứu và phân tích tài liệu, số liệu trên các báo cáo và xử lý tài liệu bằng phương pháp chuyên gia, phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, hệ thống hoá, khái quát hoá để làm rõ vấn đề đặt ra.
Luận văn có sử dụng các tài liệu, số liệu trong và ngoài nước đã công bố có liên quan đến đề tài.
6. Đóng góp mới của luận văn:
- Về mặt lý luận: Luận văn làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò của bảo hiểm tiền gửi, từ đó hệ thống hoá khái niệm chính sách bảo hiểm tiền gửi, yêu cầu và đặc biệt là nội dung của chính sách BHTG trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ở Việt Nam.
- Về mặt thực tiễn: Trên cơ sở đánh giá thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi chỉ ra những vấn đề bất cập cần giải quyết và đề ra giải pháp hoàn thiện chính sách BHTG phù hợp với điều kiện đổi mới của đất nước hiện nay.
7. Bố cục luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được chia làm 3 chương:
Chương I: Luận cứ khoa học của chính sách bảo hiểm tiền gửi
Chương II: Thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi
Chương III: Phương hướng và hệ thống giải pháp hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi
