Dùng pháp luật hoặc đạo đức để cai trị đã trở thành thuật trị nước, an dân từ ngàn
xưa của các nhà nước. Dưới mỗi triều đại, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, văn hóa, xã
hội đặc thù của mình mà các giai cấp cầm quyền lựa chọn một phương thức quản lý nhà
nước thích hợp, hiệu quả, đó có thể là đức trị (quản lý xã hội bằng đạo đức), là pháp trị
(quản lý xã hội bằng pháp luật) hoặc kết hợp cả hai phương thức đó.
ở Việt Nam, trong suốt chiều dài lịch sử hàng ngàn năm của các triều đại phong
kiến, do chịu ảnh hưởng sâu sắc của các quan điểm Phật giáo, Nho giáo nên phương thức
cai trị xã hội bằng pháp luật và hoạt động xây dựng pháp luật còn bị xem nhẹ. Chính vì
vậy, đạo đức giữ vai trò to lớn trong điều chỉnh các QHXH. Cùng với nền văn hóa lúa
nước: tương thân, tương ái, đoàn kết, nhân hòa, khoan dung, trọng nghĩa. hàng loạt
QHXH đã được điều chỉnh bằng hệ thống quy phạm đạo đức. Có thể nói, đạo đức đã len
lỏi đến từng mối QHXH, thấm đẫm trong tư tưởng đối nhân xử thế của người Phương
Đông nói chung và người Việt Nam nói riêng. Khi các QHXH ngày càng phát triển đa
dạng và phong phú thì bên cạnh việc sử dụng các chuẩn mực đạo đức để điều chỉnh xã
hội, các triều đại phong kiến đã từng bước để ý đến việc xây dựng pháp luật nhằm thể chế
hóa những chuẩn mực đạo đức làm công cụ để điều chỉnh QHXH mang tính công quyền.
Trong các triều đại phong kiến Việt Nam, chúng ta đặc biệt ghi nhận vai trò của triều Lê
(Tiền Lê) với đại biểu Lê Thánh Tông (1442-1497) – Người đã kết hợp nhuần nhuyễn
đạo đức với pháp luật trong thuật trị nước của mình.
