Hiện nay, do tình hình khủng hoảng năng lượng trên thếgiới, vấn đềvềô
nhiễm môi trường toàn cầu ngày một gia tăng nên các nước đều có xu hướng đi tìm
những nguồn năng lượng thay thếdầu mỏsạch hơn, an toàn và bền vững hơn, một
trong số đó là nhiên liệu sinh học (NLSH). Đây là dạng nhiên liệu có thểtái tạo được
và đểthay thếdần nhiên liệu hóa thạch đang ngày càng bịcạn kiệt.
Nhiều quốc gia trong vòng 2 - 3 thập kỷqua đã tập trung nghiên cứu sửdụng
NLSH (xăng/diesel pha ethanol và diesel sinh học), thay thếmột phần xăng, dầu
khoáng, tiến tới xây dựng ngành “xăng dầu sạch” ởquốc gia mình. Hiện có khoảng 50
nước trên thếgiới khai thác và sửdụng NLSH ởcác mức độkhác nhau. Nhìn chung,
các nước trên thếgiới đi theo hai hướng phát triển NLSH: ethanol nhiên liệu, được sản
xuất chủyếu từngô (Mỹ), mía đường (Brazil), sắn (Thái Lan),. còn diesel sinh học
(hay còn gọi là biodiesel) sản xuất từcải dầu, hướng dương (châu Âu), cọdầu (Đông
Nam Á), dầu mỡphếthải, JCL, tảo,. (Đặng Tùng, 2007).
Diesel sinh học nguồn gốc động thực vật được sản xuất năm 2005 đạt 4 triệu
tấn và dựkiến đến năm 2010 sẽtăng lên đến 20 triệu tấn. Tại châu Âu , nhiều công ty
đã nghiên cứu sản xuất diesel sinh học từdầu đậu nành, dầu hạt cải, dầu hướng dương.
Các nước nhưAnh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Áo, Đan Mạch đã đầu tưrất nhiều vào
các chương trình NLSH.
Cây Cọc rào – Jatropha curcasL. (JCL) hay còn được gọi là cây Dầu mè, Dầu
lai, (tên tiếng Anh: Physic nut) thuộc họThầu dầu (Euphorbiaceae). Cây có nguồn
gốc châu Mỹvà được người dân nơi đây sửdụng nhưmột loại dược liệu. Cây dạng
bụi, lưu niên, có thểcao tới 5m. Đây là loài cây đa mục đích, tất cảcác phần của cây
đều có giá trịsửdụng. Tuy nhiên, sản phẩm quan trọng nhất vẫn là hạt lấy dầu cho sản
xuất diesel sinh học.
Cây JCL đã du nhập vào Việt Nam từrất lâu, được sửdụng làm thuốc chữa
bệnh, trồng làm hàng rào và hạt được sửdụng đểthắp sáng. JCL có những ưu điểm về
điều kiện gây trồng, năng suất, hàm lượng dầu, vềlợi ích môi trường và kinh tếvà gắn
chặt với đời sống và thu nhập cộng đồng nông thôn. Chính vì thếcây JCL đã được
chọn là một trong các cây trồng đểsản xuất dầu diesel sinh học – biodiesel (Saxena,
2007).
JCL được biết đã có mặt tại Việt Nam, tuy nhiên năng suất hạt và hàm lượng
dầu chưa được khảo sát đánh giá. Hơn nữa, cho đến nay đã có rất nhiều giống cây JCL
đã được chọn tạo và đưa vào thương mại hóa tại nhiều quốc gia như Ấn Độ, Brazil,
Malaysia, Thái Lan, Việc nghiên cứu khảo nghiệm tính thích ứng của giống, so sánh
đánh giá đểtìm ra những giống phù hợp với điều kiện của nước ta là công việc trước
tiên, kế đó là tìm biện pháp nhân nhanh giống cây JCL. Đối với cây JCL có thểnhân
giống bằng hạt, bằng giâm hom. Tuy nhiên, những biện pháp trên có nhược điểm là
việc sửdụng hạt đểnhân giống sẽcho chất lượng giống không đồng đều, do cây JCL
có khảnăng giao phấn, hạt không duy trì được đặc tính di truyền tốt vốn có của nó mà
phôi của hạt nhiều khi bịbiến dị, cho ra những cây kém chất lượng.
Chính vì vậy, đểcó sốlượng lớn cây giống với chất lượng cây tốt, đồng nhất về
mặt di truyền đáp ứng được yêu cầu mởrộng nhanh diện tích trồng cây JCL thì tốt
nhất là sửdụng biện pháp nhân nhanh in vitrokết hợp với ex vitro.
Mục tiêu đềtài:
Luận văn này tập trung nghiên cứu một sốbiến đổi trong quá trình phát sinh
hình thái từnuôi cấy lớp mỏng tếbào lá cây JCL in vitrovà xác định khảnăng tạo các
cơquan chồi, rễtừlớp mỏng tếbào lá nhằm xây dựng một quy trình tái sinh cây từlá
của cây, phục vụcông tác nhân giống in vitrovà nghiên cứu chuyển gen tạo giống
mới.
Nội dung nghiên cứu:
Nội dung 1: Khảo sát ảnh hưởng của điều kiện khửtrùng, bao gồm nồng độ
của hóa chất được dùng đểkhửtrùng là natri hypoclorid – NaOCl (Javel) và thời gian
khửtrùng lên các chồi ngọn (shoot tip) và chồi nách (axillary shoot) của cây JCL khi
đưa vào nuôi cấy in vitrotạo nguồn vật liệu ban đầu cho các thí nghiệm vềsau.
Nội dung 2: Khảo sát ảnh hưởng của một sốchất ĐHSTTV riêng lẻvà tổ
hợp giữa chúng lên khảnăng tạo mô sẹo và phát sinh các cơquan chồi, rễcủa mô cấy
lớp mỏng tếbào lá cây JCL in vitro.
Nội dung 3: Khảo sát một vài biến đổi vềphát sinh hình thái và sinh lý ởmột
sốmẫu cấy lớp mỏng tếbào lá JCL in vitrotại một sốthời điểm trong quá trình nuôi
cấy.
