1. Lý do, mục đích chọn đềtài:
Chính sách xã hội là bộphận cấu thành chính sách chung của một chính
quyền Nhà nước hướng tới lĩnh vực xã hội nhằm giải quyết những vấn đềliên quan
đến cuộc sống con người, đến lợi ích của các giai cấp, tầng lớp, giới, trong xã
hội. Nó góp phần điều chỉnh các quan hệxã hội cho phù hợp với mục tiêu của chính
đảng cầm quyền và của chính quyền Nhà nước. Các nội dung của chính sách xã hội
gắn bó mật thiết với đời sống con người như: xoá đói giảm nghèo, giải quyết việc
làm, hạn chếvà ngăn chặn các tệnạn xã hội, đền ơn đáp nghĩa, các chương trình
nhân đạo – từthiện Trong đó, xóa đói giảm nghèo không chỉlà chính sách xã hội
quan trọng của mỗi quốc gia, mà đã trởthành vấn đềtoàn cầu.
Sau 20 năm đổi mới và tiến hành công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa
(1986-2006), bên cạnh tăng trưởng kinh tế, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu
quan trọng vềphát triển xã hội nhờcó sự đổi mới tưduy trong việc hoạch định và
thực hiện chính sách xã hội. Đầu tưcủa Nhà nước cho các lĩnh vực xã hội ngày
càng tăng, nhiều chương trình mục tiêu quốc gia vềphát triển xã hội đã và đang
được thực hiện nhưchương trình quốc gia xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm,
chương trình phòng chống các tệnạn xã hội, các quỹquốc gia vềgiải quyết việc
làm, quỹxoá đói giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa, quỹtình thương đã được thành lập,
trong đó đặc biệt ưu tiên đầu tưcho xoá đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, giáo
dục - đào tạo, dạy nghềcũng nhưcác dịch vụxã hội cơbản khác. Nhà nước khuyến
khích các doanh nghiệp, tổchức, cá nhân và cộng đồng quốc tếtham gia giải quyết
các vấn đềxã hội theo tinh thần xã hội hóa, trong đó Nhà nước đóng vai trò nòng
cốt.
Thành phốHồChí Minh (TPHCM) là một thành phốlớn của Việt Nam với
tổng dân số đến năm 2006 là 6.424.519 người, nếu kểcảdân tạm trú có hơn 8 triệu
2
người (chiếm tỷlệ6,6% dân sốcủa cảnước) [9], là một trung tâm kinh tế, văn hóa,
xã hội, khoa học kỹthuật, là đầu mối quan trọng trong giao lưu khu vực và quốc tế.
Từvịtrí và tầm quan trọng như đã nêu trên, cùng với chủtrương phát triển
kinh tế, TPHCM đặc biệt coi trọng việc thực hiện đồng bộcác chính sách xã hội và
đã đạt được những thành quảquan trọng. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân
dân thành phố được nâng lên, các nhu cầu thiết yếu của người dân được cải thiện.
Phong trào toàn xã hội chăm lo đồng bào nghèo mang lại kết quảthiết thực, có ý
nghĩa kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội rộng lớn: đã làm giảm hộnghèo; trợcấp
người già yếu neo đơn, mất sức lao động; khám, chữa bệnh miễn phí cho hàng trăm
ngàn người; đem lại “Nụcười cho trẻthơ”, “ánh sáng cho người mù nghèo bất
hạnh”; mái ấm, lớp học tình thương cho trẻem lang thang đường phố; “xóa đói
thông tin” cho đồng bào nghèo ởvùng nông thôn xa đô thị; phụng dưỡng bà mẹ
Việt Nam anh hùng ởthành phốvà một sốtỉnh bạn; đỡ đầu chăm sóc hàng ngàn
thương binh nặng và người thân của liệt sĩ; xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình
thương, phong trào “ba giảm” (giảm tội phạm, ma túy và mại dâm) Những việc
làm đó cùng với các hoạt động từthiện, cứu trợ đồng bào vùng bịthiên tai, hỏa
hoạn ởthành phốvà các tỉnh bạn, là thành tựu nổi bật vềxã hội của Đảng bộvà
nhân dân thành phố[47].
Những thành tựu đạt được trong việc thực hiện các chính sách xã hội ở
TPHCM do công sức đóng góp của toàn dân, của toàn bộhệthống chính trịdưới sự
lãnh đạo của Đảng bộthành phố. Trong bối cảnh chung đó, ý thức được vai trò,
trách nhiệm và những điều kiện đặc thù của giới, phụnữTPHCM thông qua tổchức
Hội Liên hiệp Phụnữ(sau đây gọi tắt là Hội phụnữ- Hội) và các tổchức xã hội –
nghềnghiệp khác đã tích cực tham gia thực hiện các chính sách xã hội, có những cố
gắng to lớn, đóng góp đáng kểcho sựphát triển của thành phố. Tuy nhiên, hàng loạt
vấn đềtrực tiếp tác động đến việc phát huy khảnăng của phụnữchưa được giải
quyết tốt đã hạn chếsự đóng góp của phụnữ đối với công việc chung. Sựbình đẳng
vềgiới, địa vịngười phụnữtrong gia đình và xã hội chưa được nâng cao, chưa
tương xứng với công sức và trách nhiệm họ đảm nhận với tưcách người lao động
3
làm ra của cải vật chất, tinh thần và với tưcách người mẹsản sinh ra bản thân con
người. Vấn đề đặt ra là làm thếnào đểvừa tăng trưởng kinh tế, vừa đảm bảo công
bằng, tiến bộxã hội cho mọi tầng lớp nhân dân, cho cảnam giới và nữgiới, tạo điều
kiện và cơhội cho họtiếp cận bình đẳng với cái mới, những tiến bộtrong việc làm,
thu nhập, hưởng thụvăn hóa và các phúc lợi xã hội khác? Nhà nước, cộng đồng xã
hội đã có những chính sách gì hỗtrợcho họvà bản thân họ đã có những cốgắng ra
sao nhằm đáp ứng yêu cầu mới đểcó việc làm, ổn định đời sống, đảm bảo ấm no,
hạnh phúc cho gia đình, con cái?
Là người có nhiều năm phụtrách công tác chuyên môn ởBảo tàng Phụnữ
Nam bộ, có quá trình tiếp xúc và nghiên cứu vềphụnữ ởnhiều góc độ; được
TPHCM chọn đào tạo trong Chương trình 300 tiến sĩ, thạc sĩcủa thành phố, tác giả
chọn đềtài “Phụnữthành phốHồChí Minh với quá trình thực hiện các chính sách
xã hội của thành phốtrong công cuộc đổi mới (1986-2006)” đểlàm đềtài luận án
với mong muốn đi sâu nghiên cứu những vấn đềbức xúc vềmặt xã hội của
TPHCM, hoạt động và vai trò của phụnữTPHCM trong việc thực hiện các chính
sách xã hội, những kết quả đạt được, những tồn tại, vướng mắc trong quá trình tham
gia giải quyết các vấn đềxã hội của phụnữTPHCM, trên cơsở đó đềxuất những
định hướng và giải pháp thích hợp đểphụnữTPHCM tiếp tục thực hiện tốt các
chính sách xã hội của thành phố.
2. Lịch sửnghiên cứu vấn đề:
Những vấn đềvềchính sách xã hội là mối quan tâm của nhiều nhà nghiên
cứu, không những trên lĩnh vực xã hội nói chung mà cảtrên lĩnh vực kinh tế, chính
trị, Bởi phát triển kinh tếbền vững phải đi đôi với hoạch định chính sách và
đồng thời giải quyết tốt các vấn đềxã hội nhưxóa đói giảm nghèo, giải quyết việc
làm, phòng chống tệnạn xã hội, Vì vậy, trong thời gian qua nhiều công trình
nghiên cứu vềnhững vấn đềxã hội của Việt Nam nói chung đã được công bố. Nhà
xuất bản Công an Nhân dân cho ra mắt độc giảnhiều công trình như: Mại dâm, ma
túy, cờbạc, tội phạm thời hiện đạicủa các tác giảNguyễn Xuân Yêm, Phạm Đình
4
Khánh, Nguyễn ThịKim Liên (xuất bản năm 2003), Tệnạn mại dâm: thực trạng và
các giải phápcủa Trần Hải Âu (xuất bản năm 2004), Phòng, chống tội phạm trong
giai đọan hiện nay ởnước tacủa các tác giảChửVăn Chí, Nguyễn Văn Lan,
Nguyễn Cảnh Yên, (xuất bản năm 2006). Nhiều nhà xuất bản khác cũng công bố
hàng lọat các công trình như: Phòng, chống các tệnạn xã hội, mại dâm, ma túy, mê
tín dị đoan, cờbạccủa Trần Minh Hưởng (nhà xuất bản Văn hóa dân tộc, 2004),
Một sốmô hình, điển hình phòng, chống mại dâm và cai nghiện phục hồi(Nhà xuất
bản Lao động Xã hội, 2005), Một sốvấn đềvềlối sống, đạo đức, chuẩn giá trịxã
hộido GS-TS Huỳnh Khái Vinh chủbiên (Nhà xuất bản Chính trịquốc gia, 2005),
Những vấn đềxã hội trong công cuộc đổi mớido Mai Quỳnh Nam chủbiên (Nhà
xuất bản Chính trịquốc gia, 2006), Phòng, chống tệnạn xã hội của Trần Đức
Châm (Nhà xuất bản Chính trịquốc gia, 2007), Các tác phẩm này đềcập khá toàn
diện vềnhững vấn đềxã hội của Việt Nam trong bối cảnh từsau khi đất nước bước
vào thời kỳ đổi mới, phát triển kinh tếthịtrường, tiến hành công nghiệp hóa, hiện
đại hóa. Các nghiên cứu cũng đưa ra những thực trạng vềtệnạn mại dâm, ma túy,
tội phạm và một sốtệnạn khác, phân tích những nguyên nhân, đặc điểm của các
hiện tượng xã hội, tệnạn xã hội, đồng thời đưa ra một sốgiải pháp phòng chống tệ
nạn xã hội, trong đó đặc biệt đáng chú ý là các giải pháp phòng chống ma túy và
mại dâm. Bên cạnh đó, hai tác phẩm Bảo trợxã hội cho những nhóm thiệt thòi ở
Việt Nam của Lê Bạch Dương và tập thểtác giả(Nhà xuất bản Thếgiới, 2005) đề
cập chính sách xã hội và dịch vụcho người nghèo, những nhóm người yếu thế ở
Việt Nam, Hệthống an sinh xã hội của EU và bài học kinh nghiệm cho Việt Namdo
PGS. TS. Đinh Công Tuấn chủbiên (Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 2008) cho thấy sự
liên hệso sánh và rút ra những bài học vềcác chính sách an sinh xã hội cho Việt Nam.
