Giá trị đạo đức có ảnh hưởng sâu rộng nhất của lớp từ sinh hoạt Phật
giáo là đạo lý nhân quả, luân hồi, nghiệp. Quan niệm nhân quả, luân hồi chi
phối toàn bộ đời sống tinh thần của dân gian Việt Nam. Con người phải có
trách nhiệm về những hành động của mình, chết đi không phải chấm dứt tất
cả mà là sự luân chuyển sang một hình thái khác tương ứng với nghiệp nhân
mình đã làm trong quá khứ. Câu chuyện Tấm Cám là một ví dụ điển hình, kẻ
làm ác sẽ bị báo ứng. Nhờ đạo lý này mà an ninh trật tự xã hội ổn định, nó
kiềm hãm được những cá tính bồng bột, nông nổi, thiết lập tính chuẩn mực
công bằng của xã hội. Tham gia giao thông trên đường, vi phạm luật đèn đỏ
sẽ bị phạt; hay sát hại người thì phải đền mạng, v.v. Nếu không có luật nhân
quả hiện hành thì mọi thứ đều sẽ đảo lộn, con người sẽ mất đi nhân cách,
phẩm chất tốt đẹp vốn có của mình. Không chỉ như thế, tính nhân văn tốt đẹp
của đạo lý nhân quả, luân hồi, nghiệp báo khiến mọi người phát tâm từ thiện,
tự nguyện trích phần chi tiêu hằng ngày của mình để chia sẻ với những người
bất hạnh hiện tại, và mong đem phước đức ấy hồi hướng đến cho người thân
của mình trong một cõi vô hình nào đó được an vui
