<p>
Trong kho tàng truyện thơ Nôm của dân tộc, có thể nói sau Truyện
Kiều và Lục Vân Tiên, Nhị độ mai 二度梅 là tác phẩm đƣợc quảng đại quần chúng
yêu thích và đƣợc phổ biến rộng rãi, và là một trong những truyện Nôm quen thuộc
trong đời sống văn hóa tinh thần của ngƣời Việt Nam. Về nguồn gốc thì Truyện Nhị
độ mai (NĐM) đƣợc diễn ca, diễn dịch, cải dịch Nôm từ một tiểu thuyết của Trung
Quốc có tên là Trung hiếu tiết nghĩa nhị độ mai. Về sau, các bản diễn Nôm NĐM đã
đƣợc in ấn, sao chép, diễn dịch nhiều hơn, đa dạng hơn với các loại hình văn học
nghệ thuật khác nhau. Lâu nay, chúng ta chỉ biết đến một tác phẩm NĐM đang đƣợc
lƣu hành là truyện thơ Nôm Nhị độ mai diễn ca. Truyện thơ NĐM mà chúng ta vẫn
biết đó là văn bản đƣợc phiên khảo từ bản Nôm cổ có tên Nhị độ mai diễn ca
二度梅演歌 gồm 2820 câu lục bát (kí hiệu AB.419 tại VNCHN).
Tuy nhiên, trên thực tế, NĐM vẫn còn những văn bản khác, đƣợc khắc in,
sao chép ở những giai đoạn khác nhau, và đƣợc diễn dịch thành các loại hình khác
nhau, đó là Nhị độ mai tinh tuyển 二度梅精選, Nhị độ mai trò 二度梅𠻀, Nhị độ
mai tân truyện 二度梅新傳, Nhị độ mai nhuận chính 二 度 梅 潤 正, Cải dịch Nhị
độ mai truyện 改譯二度梅傳, Những văn bản này đa phần là sách khắc in hoặc
chép tay, hiện vẫn nằm trong kho thƣ tịch của Viện Nghiên cứu Hán Nôm
(VNCHN) và một số thƣ viện khác mà chƣa đƣợc phiên chuyển ra Quốc ngữ để
công bố với bạn đọc.
Không những thế, vấn đề tác giả của các bản diễn Nôm này đến nay vẫn còn
nhiều quan điểm chƣa thống nhất. NĐM có phải là tác phẩm truyện thơ Nôm khuyết
danh hay không? Nếu có tác giả thì đó là ai, căn cứ vào đâu để kết luận về tác giả
của những tác phẩm diễn Nôm này? Những tác phẩm diễn Nôm NĐM chƣa đƣợc
công bố kia có giá trị thế nào, có ƣu nhƣợc điểm gì so với bản hiện đang lƣu hành?
Đâu sẽ là bản diễn Nôm tốt nhất phỏng theo cốt truyện của NĐM? Nhìn chung tình
hình văn bản diễn Nôm NĐM khá phức tạp và còn nhiều vấn đề hiện vẫn chƣa đƣợc
giải quyết thỏa đáng
</p>
