Văn chương bằng chữ Nôm ñến thế kỷ XIX ñã có sáu thế kỷ
phát triển. Dưới các triều ñại phong kiến, chữ Nôm không ñược thừa
nhận. Do ñó nói ñến văn học Nôm, người ta thường nói ñến tính chất
không chính thống của nó. Với nhu cầu biểu hiện, tự biểu hiện và
giao tiếp ngày càng phức tạp, người nghệ sĩ muốn ghi lại ñược sự
phong phú, sinh ñộng của tình cảm, tư tưởng, những biến ñộng trong
lòng người và xã hội thì cần một ngôn ngữ nghệ thuật chưng cất từ
ngôn ngữ ñời sống. Và văn học Nôm, ñặc biệt là thơ Nôm là sản
phẩm ñáp ứng ñược nhu cầu ñó.
Cuối thế kỷ XIX, xã hội Việt Nam khủng hoảng một cách trầm
trọng và toàn diện. Biến loạn trong lòng dân tộc tác ñộng dữ dội ñến
cảm quan trong sáng tác của nhà văn. Ở chặng ñường cuối cùng, văn
học phát triển nhiều khuynh hướng. Nguyễn Khuyến và Tú Xương là
ñại diện tiêu biểu cho khuynh hướng văn học tố cáo hiện thực. Tiếp
thu thành tựu của thơ Nôm các giai ñoạn trước, Nguyễn Khuyến – Tú
Xương trở thành những nhà thơ Nôm kiệt xuất của văn học trung ñại.
Vai trò lớn nhất trong việc sử dụng chữ Nôm ñể sáng tác của Nguyễn
Khuyến – Tú Xương là mở rộng chức năng biểu hiện, chức năng
phản ánh. Thơ Nôm của Nguyễn Khuyến – Tú Xương vươn tới phản
ánh xã hội với những cái hàng ngày, cái ñời thường.
Quan niệm nghệ thuật về con người là sản phẩm của văn hóa
ñồng thời mang dấu ấn của từng thời ñại. Trước bối cảnh lịch sử xã
hội mới, bằng thơ Nôm, Nguyễn Khuyến – Tú Xương ñã phản ánh
trong tác phẩm của mình những quan niệm nghệ thuật mới về con
người
