Tuy Việt Nam mới trởthành thành viên WTO được 3 năm, nhưng tiến trình
HNKTQT của nước ta đã trải qua gần 20 năm. Từ đầu thập niên 1990, đất nước bắt
đầu mởcửa nền kinh tế, đẩy mạnh thông thương với bên ngoài và tiếp nhận luồng vốn
FDI. Việc trởthành thành viên ASEAN năm 1995 đánh dấu bước đi quan trọng đầu
tiên trong HNKTQT. Từnăm 1996 nước ta bắt đầu thực hiện Hiệp định ưu đãi thuế
quan có hiệu lực chung (CEPT) nhằm thiết lập Khu vực thương mại tựdo trong khối
ASEAN (AFTA) với lịch trình cắt giảm thuếquan mà mốc cuối cùng của Hiệp định là
năm 2006 khi toàn bộcác mặt hàng, trừmặt hàng trong Danh mục nông sản nhạy cảm
(SL) và Danh mục loại trừhoàn toàn (GEL), phải đưa vềmức thuếsuất trong khoảng
0-5%. Nhằm tiến tới tựdo hóa thương mại hoàn toàn trong ASEAN, nước ta sẽxóa bỏ
thuếquan đối với hầu hết các mặt hàng vào năm 2015.
Đồng thời, ASEAN cũng đã
lựa chọn 12 lĩnh vực ưu tiên đểtựdo hóa sớm từnay đến năm 2012. ASEAN cũng đã
quyết định hình thành một Cộng đồng Kinh tếASEAN (AEC) vào năm 2015, trong đó
hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động (có kỹnăng) được dịch chuyển tựdo.
Một mốc quan trọng nữa trong HNKTQT là việc Việt Nam ký kết (năm 2000)
và thực hiện Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ(năm 2001) với
những nội dung và phạm vi cam kết sát với chuẩn mực WTO. Tiếp đó là Hiệp định
Khung vềhợp tác kinh tếtoàn diện ASEAN - Trung Quốc được ký kết vào tháng
11/2002. Nội dung chính của Hiệp định là xây dựng một Khu vực thương mại tựdo
ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) trong vòng 10 năm. Lĩnh vực tựdo hóa bao gồm
thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tưcũng nhưcác hợp tác khác vềtài
chính, ngân hàng, công nghiệp, vv. Theo Hiệp định khung, ASEAN-6 và Trung Quốc
sẽdành cơchế đối xử đặc biệt cho Campuchia, Lào, Mianma và Việt nam (CLMV) do
chênh lệch vềtrình độphát triển kinh tế. ASEAN-6 và Trung Quốc sẽphải hoàn thành
nghĩa vụcắt giảm thuếquan xuống 0% vào năm 2010, còn với CLMV là vào năm
2015, tương đương với thời điểm hoàn thành AFTA. Việc tựdo hóa thuếquan đối với
hàng hóa được chia thành ba danh mục cắt giảm chính, gồm: (1) Danh mục thu hoạch
sớm; (2) Danh mục cắt giảm thuếthông thường; và (3) Danh mục nhạy cảm.
