Kế toán là ngôn ngữ của kinh doanh. Mục đích của mọi ngôn ngữ là cung cấp thông tin cho việc ra các quyết định. Mỗi tài khoản và phương pháp hạch toán kế toán đều gắn liền với ý nghĩa tài chính. Thế nhưng, sinh viên ngành kế toán khi học kế toán chỉ chú trọng đến Nợ và Có, mà chưa thật sự chú ý đến ý nghĩa tài chính của chúng. Bởi lẽ mỗi đối tượng kế toán đều thể hiện trên báo cáo tài chính, mà nhà quản trị tài chính cần biết để sử dụng chúng trong việc ra các quyết định kinh tế tài chính liên quan. Sự thay đổi của Thông tư 244/2009/TT-BTC, ban hành ngày 31/12/2009 của Bộ tài chính cũng không nằm ngoài mục đích trên, khi mà hệ thống kế toán và kiểm toán Việt Nam đang trong thời kỳ đổi mới để hội nhập với với hệ thống kế toán toàn cầu.
Từ khóa: kế toán và ý nghĩa tài chính
Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam hội nhập hoàn toàn với quốc tế trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Trong đó, giai đoạn 2006 -2010 là giai đoạn củng cố hội nhập, giai đoạn này tiếp tục hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp lý điều chỉnh hoạt động của thị trường dịch vụ kế toán, kiểm toán. Đến giai đoạn 2010 - 2020, giai đoạn hội nhập năng động: Việt Nam sẽ hội nhập toàn diện, bình đẳng với các nước trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Kế toán Việt Nam như một xu hướng tất yếu đã, đang và tiếp tục hội nhập với nền kế toán quốc tế ngày một sâu rộng hơn. Hệ thống kế toán Việt nam đang và sẽ thay đổi để ngày càng tiến gần hơn đến các chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS)/ Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS). Chuẩn mực kế toán Việt nam (VAS) sẽ tiếp tục được ban hành và thay đổi để phù hợp với thực tế và chuẩn mực kế toán quốc tế.
Quyết định số 15/2006/QĐ -BTC ngày 20/03/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài chính (QĐ15) ban hành đánh dấu một bước phát triển mạnh mẽ của kế toán Việt Nam đồng thời tập hợp những thay đổi của nhiều văn bản pháp lý được ban hành ở nhiều thời điểm khác nhau. Tuy nhiên, QĐ15 vẫn thể hiện nhiều bất cập, đặc biệt trong hệ thống báo cáo tài chính. Với việc ban hành Thông tư số 244/2009/TT-BTC ngày 31/12/2009, của Bộ tài chính (TT244), sửa đổi bổ sung chế độ kế toán doanh nghiệp Việt Nam. Quy định: đơn vị tiền tệ trong kế toán, hướng dẫn thực hiện chế độ kế toán cho nhà thầu nước ngoài, hướng dẫn sửa đổi bổ sung phương pháp kế toán một số nghiệp vụ. Trong khuôn khổ bài viết này tôi xin đề cập đến phần IV trong TT244 – hướng dẫn sửa đổi phương pháp kế toán một số nghiệp vụ và sửa đổi báo cáo tài chính, chủ yếu đề cập đến việc sửa đổi bổ sung một số tài khoản kế toán và phương pháp hạch toán. Việc sửa đổi này gắn liền với ý nghĩa tài chính và phù hợp với thực tế hiện nay.
Thông tư 244/2009/TT- BTC loại bỏ được tồn tại: Vốn chủ sở hữu bao gồm cả những khoản không thuộc chủ sở hữu, trên báo cáo tài chính. Như chúng ta đã biết, một số khoản phải trả thưởng cho nhân viên, cho hội đồng quản trị như các quỹ khen thưởng phúc lợi, thực chất là các khoản phải trả chứ không thuộc vốn chủ sở hữu nhưng vẫn được báo cáo trong mục vốn chủ sở hữu như theo QĐ15. Theo TT244 đã được loại ra khỏi vốn chủ sở hữu và đối xử như các khoản chi phí phải trả. Phân tích và xem xét TT244 sửa đổi bổ sung một số điều của QĐ15/2006/QĐ-BTC, ngày 20/3/2010 (QĐ15) về chế độ kế toán doanh nghiệp Việt Nam. Chúng ta thấy rằng, quỹ khen thưởng phúc lợi từ TK loại 4 (431), theo thông tư 244/2009/TT-BTC sửa đổi thành TK loại 3 (353). Nếu gắn liền với báo cáo tài chính, nếu theo QĐ15/2006/QĐ-BTC, tài khoản loại 4 được trình bày trong phần nguồn vốn chủ sở hữu trên bảng cân đối kế toán, còn theo TT244, TK loại 3 sẽ được trình bày trên phần Nợ phải trả của bảng cân đối kế toán. Một hình dung đơn giản như vậy để chúng ta thấy rằng, nếu doanh nghiệp muốn cải thiện tình hình tài chính, muốn nâng vốn chủ sở hữu của mình lên, thì họ giữ lại quỹ khen thưởng phúc lợi, mà lẽ ra theo IAS19 – phúc lợi của người lao động là vi phạm. Rất nhiều nhà quản trị tài chính của các doanh nghiệp Việt nam đã lợi dụng vấn đề này. Còn theo TT244, phúc lợi của người lao động (353) nằm trên phần Nợ phải trả, khoản này như là nguồn vốn nợ. Do vậy, nếu doanh nghiệp giữ lại càng nhiều thì sẽ ảnh hưởng đến tỷ số nợ của doanh nghiệp. Còn theo QĐ15, giữ lại càng nhiều thì nâng cao tỷ số tự tài trợ của doanh nghiệp, điều này là bất hợp lý. Theo tôi cho rằng, ý nghĩa tài chính của TT244 là xác thực hơn cho thực tế của Việt Nam và dần đưa báo cáo tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam phù hợp với thực tế và phù hợp IFRS. Điều này cũng sẽ thấy tương tự đối quỹ nghiên cứu khoa học và công nghệ (356), quỹ này khi trích lập, sẽ được phép trừ vào thu nhập chịu thuế, khoản này cũng phải là một khoản nợ phải trả, do vậy tài khoản loại 3 là hợp lý.
