Bước vào thế kỷ XXI, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tri thức và cuộc
cách mạng khoa học - công nghệ đã không những xác định vị trí của con
người ở hàng đầu trong lực lượng sản xuất mà còn định hình ngày càng rõ
hơn vai trò đặc biệt quan trọng của nguồn lực trí tuệ đối với việc phát triển
nội lực của mỗi quốc gia, dân tộc.
Việt Nam đang ở thời kỳ bước ngoặt của phát triển với việc đẩy mạnh
công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Bối cảnh của thế giới và thời đại đang mở ra
những triển vọng, điều kiện thuận lợi cho Việt Nam đồng thời cũng đặt nước
ta trước nhiều nguy cơ, thách thức nghiệt ngã trên tiến trình hội nhập, trong
đó, sự lạc hậu, tụt hậu về trí tuệ là điều đáng sợ nhất.
Với tư cách là cái nôi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, GDĐH Việt
Nam có trọng trách to lớn trong quá trình tạo lập, phát triển tiềm lực trí tuệ
cho dân tộc. Điều này lý giải tại sao giờ đây, khắc phục điểm nghẽn về nguồn
nhân lực trình độ cao thông qua việc cải biến chất lượng lao động của đội ngũ
trí thức GDĐH được đặt ra như một giải pháp chiến lược cho sự phát triển,
chấn hưng dân tộc mà Việt Nam phải hết sức quan tâm. Đó là kết quả trực tiếp
của sự gia tăng nguồn lực trí tuệ được Việt Nam cũng như các quốc gia đặc biệt
chú trọng trước tính cạnh tranh trong nền kinh tế dựa trên sức mạnh của tri thức,
khoa học và công nghệ.
Vấn đề hệ trọng này còn được cắt nghĩa từ chính những yếu kém kéo dài,
chậm được khắc phục trong chất lượng đào tạo nguồn nhân lực của GDĐH ở
nước ta. Càng đi sâu vào hội nhập, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ở Việt
Nam càng bị chi phối bởi qui luật cạnh tranh và những tác động tiêu cực từ
mặt trái của cơ chế thị trường. Đáng lo ngại là tình trạng bất cập về trình độ,
năng lực và những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, lao động hình
thức, thiếu tận tâm, tận lực của không ít trí thức nhà giáo trước trọng trách vinh
quang của sự nghiệp “trồng người”. Đặc biệt là những thách thức được đặt ra từ
chất lượng nguồn nhân lực được đào tạo đại học chưa đáp ứng tốt yêu cầu thị
trường lao động trong nước và quốc tế. Điều đó xa lạ với bản chất lao động
khoa học sư phạm sáng tạo và phẩm chất cao qúi của nhà giáo, nếu không kịp
thời khắc phục chắc chắn sẽ để lại “di chứng” cho nguồn lực con người không
chỉ hiện hữu ở thực tại mà còn trong tương lai.
Để vượt qua lực cản và thách thức này cần đến những giải pháp đồng bộ,
nhất là những giải pháp mang tính đột phá nhằm cải biến hiện trạng đã nêu.
Chính yêu cầu tìm kiếm chìa khoá cho sự phát triển nguồn nhân lực đã đưa
vấn đề chất lượng lao động của đội ngũ trí thức GDĐH trở thành mối quan
tâm thường trực, hàng đầu của các chủ thể lãnh đạo, quản lý cũng như toàn
xã hội trong quá trình thực hiện cuộc cách mạng về giáo dục. Mặt khác, đó
2
cũng là điều kiện đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển bền vững của cơ sở đào
tạo đại học Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh, hội nhập quốc tế, trước
những kỳ vọng của xã hội vào sự cách tân từ các chủ thể giáo dục, từ chương
trình, phương pháp giáo dục đại học mà mục đích cao nhất là cải biến chất
lượng nguồn nhân lực được đào tạo. Đây là đòi hỏi bức xúc của xã hội, là
công việc khó khăn, phức tạp, tốn kém nhiều công sức, thời gian, tâm lực, trí
lực và tiền bạc.
Trên một bình diện cao hơn, thuộc về trách nhiệm, lương tâm xã hội, quan
tâm đến chất lượng lao động của trí thức GDĐH là chăm lo cho sự nghiệp
đào tạo nguồn lực trí tuệ của dân tộc. Để đảm bảo độ tin cậy cho chiến lược
phát triển, bền vững của quốc gia cần thiết phải tìm ra khâu đột phá từ tiềm
lực của con người trên cái giá đỡ vật chất của sự phát triển kinh tế. Cơ sở để tạo
nên nguồn lực trí tuệ không thể nằm ngoài GDĐH mà mấu chốt là ở chất lượng
lao động của đội ngũ trí thức nhà giáo.
Chỉ với cái nhìn biện chứng như vậy mới thấy hết tầm quan trọng và tính
bức thiết vì sao phải đổi mới GDĐH, bắt đầu từ những cải biến trong chất
lượng lao động của đội ngũ cán bộ quản lý cũng như các thế hệ giảng viên
đại học. Luận giải, khảo sát vấn đề này để tìm giải pháp phát triển không chỉ
có ý nghĩa lý luận mà còn góp phần thực hiện chủ trương kiểm định chất
lượng các trường đại học theo hệ tiêu chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo
nhằm “đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục” theo tinh thần Nghị quyết
Trung ương 8 khóa XI của Đảng.
