Về mặt lý luận, xuất phát từ vị trí, vai trò và nhu cầu điều chỉnh bằng
pháp luật đối với Chủ tịch nước. Lịch sử nhà nước và pháp luật chỉ ra rằng,
cùng với quá trình ra đời, phát triển của nhà nước thì trong bộ máy nhà nước
(BMNN) các quốc gia luôn tồn tại thiết chế ở vị trí cao nhất - đứng đầu nhà
nước (ĐĐNN) hay còn gọi là nguyên thủ quốc gia (NTQG). Nguyên thủ quốc
gia luôn có vai trò và tầm ảnh hưởng hết sức đặc biệt quan trọng đối với nhà
nước và quốc gia; không chỉ thực hiện quyền lực nhà nước, thay mặt cho nhà
nước, quốc gia trong đối nội, đối ngoại, mà còn, là biểu tượng cho sự trường
tồn của dân tộc, là đại diện cho sự thống nhất quốc gia, là lãnh tụ tinh thần gắn
kết, khơi dậy, phát huy sức mạnh toàn dân và khối đoàn kết toàn dân tộc nhằm
duy trì ổn định chính trị và hướng tới phát triển. Với vị trí, vai trò như vậy,
NTQG nói chung và Chủ tịch nước ở Việt Nam nói riêng đã sớm trở thành đối
tượng nghiên cứu của khoa học pháp lý. Đối với Việt Nam, nhu cầu nghiên cứu
về Chủ tịch nước còn cần thiết, cấp thiết hơn khi chúng ta đang xây dựng Nhà
nước pháp quyền (NNPQ) xã hội chủ nghĩa (XHCN) - mô hình đặc thù, chưa có
tiền lệ, lại đang trong thời kỳ đầu của giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội nên
còn “nhiều vấn đề về nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng cầm quyền, về
tổ chức và hoạt động của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do
dân, vì dân, về quyền làm chủ của nhân dân còn chưa được làm sáng tỏ”. Vì
vậy, với riêng pháp luật về Chủ tịch nước, Đảng đã khẳng định cần “nghiên cứu
xác định rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của Chủ tịch nước để thực hiện đầy
đủ chức năng NTQG, thay mặt Nhà nước về đối nội, đối ngoại và thống lĩnh
các lực lượng vũ trang; quan hệ giữa Chủ tịch nước với các cơ quan thực hiện
quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp”
