Trong công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay, một trong những mục tiêu
quan trọng của giáo dục phổ thông là rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn cho học sinh (HS). Điều đó được khẳng định trong Chiến lược phát
triển Giáo dục 2001-2010, ban hành kèm theo quyết định số 201/2001/QĐ/TTg
ngày 28/12/2001 của Thủ tướng Chính phủ: "Thực hiện giáo dục toàn diện về
đức, trí, thể mĩ . Xây dựng thái độ học tập đúng đắn, phương pháp học tập chủ
động, tích cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu biết, năng lực tự học, năng
lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống". Định hướng này cũng được tái khẳng
định trong Dự thảo Chiến lược phát triển Giáo dục 2009-2020 của Bộ Giáo dục
và Đào tạo (đang tiếp tục hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt).
Mục tiêu quan trọng nêu trên cũng được quy định tại điều 28 của Luật
Giáo dục: "Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn .".
Theo đánh giá của nhiều nhà khoa học, sau hơn 20 năm đổi mới mặc dầu
đã có những chuyển biến tích cực, song Giáo dục - Đào tạo nước ta vẫn đang
bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Một trong những hạn chế đó là nội dung chương
trình còn thiên về lí thuyết, nặng về thi cử, ít gắn với thực tế đời sống; phương
pháp (PP) dạy và học ở nhiều địa phương còn nặng về truyền thụ một chiều, ít
phát huy tính chủ động, sáng tạo của HS.
Vật lí (VL) là môn khoa học thực nghiệm, đặc điểm nổi bật là phần lớn
kiến thức VL liên hệ chặt chẽ với thực tế đời sống. Sự phong phú về kiến thức,
sự đa dạng về các hình thức thí nghiệm (TN) và mối liên hệ chặt chẽ giữa kiến
thức VL với thực tế đời sống là những lợi thế không nhỏ đối với tiến trình đổi
mới PP dạy học bộ môn. Tuy vậy, việc dạy và học VL ở một số trường THPT
còn nhiều hạn chế, quá trình đổi mới PP dạy học còn chậm, các PP dạy học tích
cực được vận dụng chưa đạt hiệu quả như mong muốn, PP học tập của HS còn
thụ động, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn còn nhiều yếu kém .
Những hạn chế nêu trên chưa đáp ứng được những mục tiêu mà Luật Giáo
dục và Chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010 đã đề ra. Với sự phát triển
chung của toàn xã hội, tình trạng này không thể kéo dài thêm nữa, mà cần phải
có những động thái tích cực và những biện pháp cụ thể hơn để giáo viên (GV)
và HS có thể điều chỉnh PP dạy và học của mình
