Nhật ký là một thể loại độc đáo, có vai trò quan trọng trong đời sống xã
hội nói chung, văn học nói riêng. Trên bình diện văn hóa, lịch sử loài người là lịch
sử của những ký ức, và nhật ký là một trong những tư liệu lưu giữ quan trọng.
Nghiên cứu nhật ký như thế là góp phần nghiên cứu lịch sử văn hóa của nhân loại.
Trong lĩnh vực văn học, nhật ký đóng vai trò quan trọng không chỉ bởi những giá
trị tự thân mà còn bởi sự tác động, ảnh hưởng qua lại của nó đến các thể loại khác.
1.2. Trong xu hướng phát triển của văn học Việt Nam đương đại, các thể
loại có xu hướng mờ hóa ranh giới, đan cài và thẩm thấu lẫn nhau. Đây là xu
hướng vận động phù hợp với bối cảnh đổi mới nền văn học trong xu hướng toàn
cầu hóa mà nước ta đã và đang tích cực, chủ động tham gia ngày càng sâu rộng.
Với tính độc đáo vốn có, nhật ký đã xuất hiện trong các thể loại văn xuôi, đặc
biệt là tiểu thuyết như một mã nghệ thuật quan trọng.
1.3. Trên hành trình phát triển của nhật ký, nhật ký chiến trường giai đoạn
1945 – 1975 là một hiện tượng độc đáo, có tầm vóc văn hóa to lớn. Trong bối
cảnh của nền văn học sử thi, khi những vấn đề cá nhân, riêng tư không có điều
kiện bộc lộ thì nhật ký chính là mảnh đất lưu giữ và ươm mầm cho những tiếng
nói ấy (tiếng nói cá nhân).
1.4. Trong bối cảnh thế giới công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay,
internet đã trở thành phương tiện để con người giao lưu trên toàn cầu, những hình
thức ghi chép, giao tiếp mang dáng dấp của nhật ký như: blog, facebook,
twitter, ngày càng trở nên phổ biến và thiết yếu thì việc tìm hiểu về sự vận động
phát triển thể loại nhật ký trong đời sống hàng ngày cũng như sự giao thoa, biến
hình của thể loại này trong các thể loại khác thiết nghĩ là một việc làm cần thiết.
Mặt khác, loại hình ký, thể loại nhật ký là một nội dung nghiên cứu, giảng dạy và
học tập trong hệ thống giáo dục đại học ngành ngữ văn học ở Việt Nam và trong
Dự thảo chương trình Ngữ văn thuộc chương trình tổng thể THPTQG mới đưa ra,
có nhiều ngữ liệu được gợi ý thuộc về thể loại nhật ký. Nghiên cứu đặc trưng thể
loại nhật ký, qua đó nhận diện sâu sắc hơn về thể ký góp phần nâng cao chất lượng
nghiên cứu, giảng dạy và học tập đối tượng này trong nhà trường.
