Là một điểm nóng trên khu vực Đông Á, quan hệ giữa Trung Quốc đại
lục và Đài Loan (hay quan hệ Hai bờ) đã trải qua nhiều thăng trầm từ xung
đột, ngăn trở cho đến cởi mở từ từ, ấm lên từ 2008, rồi đột ngột đảo chiều
căng thẳng từ giữa 2016. Tuy nhiên, khác với tình trạng căng thẳng quân sự
leo thang giữa hai miền Triều Tiên, quan hệ Hai bờ duy trì trạng thái quan hệ
kinh tế hội nhập sâu rộng đối lập với tương quan chính trị thăng giáng bất
ngờ. Trong bối cảnh Trung Quốc trỗi dậy và hành xử ngày một quyết đoán
hơn, những diễn biến kinh tế-chính trị trên Eo biển Đài Loan đều được các
nước trong khu vực và thế giới theo dõi sát sao. Bởi lẽ cả Trung Quốc và Đài
Loan đều là hai chủ thể kinh tế chính trị lớn với tỷ trọng đáng kể trong dòng
thương mại, đầu tư và công nghệ ở khu vực Đông Á, nhất là thương mại và
đầu tư vào khu vực Đông Nam Á. Do đó, bất kỳ chuyển biến nào trong quan
hệ Hai bờ không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới an ninh chính trị mà còn có
những tác động lớn về kinh tế, thương mại, đầu tư trong khu vực. Việc hai
bên có quan hệ nồng ấm thời kỳ 2008-2016 với hàng loạt các hiệp định quan
trọng đã có tác động thúc đẩy mạnh các hoạt động trao đổi thương mại, đầu
tư, tài chính ngân hàng và du lịch giữa hai nền kinh tế. Tuy nhiên, những
căng thẳng Hai bờ hiện tại lại tiềm ẩn những tác động tiêu cực tới các dòng
lưu chuyển trên toàn khu vực. Từ sau 2012, sự kế tục thế hệ lãnh đạo thứ năm
của Trung Quốc với vai trò hạt nhân của Chủ tịch Tập Cận Bình đang đẩy
nhanh nhiều đại chương trình nhằm điều chỉnh chiến lược và chuyển đổi
phương thức phát triển của Trung Quốc. Đối với Đài Loan, Trung Quốc đã sử
dụng các công cụ kinh tế hết sức linh hoạt để vừa lôi kéo vừa đe dọa nhằm
từng bước thu phục hòn đảo phục vụ mục tiêu thống nhất lâu dài. Vì vậy, việc
nghiên cứu quan hệ kinh tế Hai bờ có ý nghĩa quan trọng không chỉ giúp hiểu2
sâu hơn một điểm nóng khu vực mà còn góp phần hiểu rõ hơn cách thức ứng
xử của Trung Quốc trong trường hợp cụ thể là vùng lãnh thổ Đài Loan.
