An ninh quốc gia dưới góc độ luật hình sự là một phạm trù chính trị - pháp
lý, một hiện tượng pháp luật có tầm quan trọng đặc biệt, quyết định sự tồn vong
và phát triển của một chế độ nhà nước, chế độ xã hội, do đó nó luôn là tiêu điểm
của cuộc đấu tranh giai cấp không khoan nhượng, là mục tiêu bảo vệ hàng đầu của
các quốc gia. Trong đó, về phương diện pháp luật thì biện pháp trách nhiệm hình
sự có tính cưỡng chế nghiêm khắc nhất được sử dụng để đấu tranh với hành vi
phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia. Điều đó cho thấy ưu thế và vị trí đặc biệt
quan trọng của biện pháp này đối với việc bảo vệ an ninh quốc gia; nhưng mặt
khác, do nó hạn chế quyền, lợi ích cơ bản của người phạm tội, nên pháp luật hình
sự chỉ cho phép áp dụng biện pháp này trong những trường hợp nhất định và phải
tuân thủ những điều kiện hết sức chặt chẽ. Vì vậy, nó đặt ra nhu cầu cần phải được
minh định về mặt pháp luật và sáng tỏ về mặt lý luận cũng như thực tiễn, bảo đảm
cho việc áp dụng trách nhiệm hình sự đúng đối với các tội xâm phạm an ninh
quốc gia.
Trách nhiệm hình sự là một phạm trù phức tạp, nhiều nội dung, hình thức,
cấp độ và giai đoạn thể hiện. Nguyên tắc công bằng trong khoa học luật hình
sự và luật hình sự xã hội chủ nghĩa đòi hỏi trách nhiệm hình sự được quy
định và triển khai trên thực tế phải tương xứng với tính chất và mức độ nguy
hiểm cho xã hội của tội phạm, phải đảm bảo hài hòa giữa tính cưỡng chế và
tính giáo dục. Việc xác định một giới hạn trách nhiệm hình sự cụ thể đối với
từng hành vi phạm tội không hề đơn giản mà nó càng trở nên hệ trọng đối
với nhóm tội xâm phạm an ninh quốc gia, bởi trên thực tiễn, mục tiêu đảm
bảo cao nhất về lợi ích quốc gia trên các phương diện chính trị, kinh tế, đối
ngoại luôn được tính toán đồng thời với việc hiện thực hóa nguyên tắc công
bằng khi áp dụng biện pháp trách nhiệm hình sự, một đòi hỏi mà đúng như
A.M. Jakovlev đã viết: “thiếu sự cưỡng chế tư pháp hình sự sẽ không có sức
mạnh, thiếu sự giáo dục tư pháp sẽ vô nhân đạo. Nhưng thiếu sự công bằng,
tư pháp nói chung sẽ không tồn tại”
