<p>
Lúa nếp không những là cây lương thực quan trọng mà nó còn gắn liền với tập
quán và văn hóa ở các nước vùng Đông Nam Á (Kenneth and Michael, 2002). Vùng
Nam và Đông Nam Châu Á được coi là trung tâm phát sinh và nguồn gốc của lúa nếp
trồng, nếp cẩm đặc sản. Các giống nếp này thuộc hai loài phụ indica và japonica. Ở
Việt Nam, vùng núi Tây Bắc có diện tích trồng và tiêu thụ lúa nếp lớn nhất cả nước
(Bounphanousay, 2008).
Ở Việt Nam, lúa nếp được trồng chủ yếu ở miền núi nơi dân tộc Mường, Thái,
H’mông. sinh sống để phục vụ trong gia đình và trao đổi hàng hóa mang tính chất
vùng miền, nhỏ lẻ. Các giống lúa nếp hiện nay càng được quan tâm phát triển và trở
thành sản phẩm hàng hóa mang lại giá trị cao cho người nông dân (Nguyễn Văn Luật
và cs., 2001).
Ngoài những mục tiêu phục vụ nhu cầu bó buộc trong không gian nhỏ, ngày
nay, các sản phẩm từ lúa gạo nếp đang được phổ biến trên thị trường, đặc biệt là các
sản phẩm nếp đặc sản như nếp cẩm. Nếp Cẩm hay nếp Than, chúng được tạo nên từ
nhiều giống lúa nếp khác nhau và được trồng chủ yếu ở vùng núi Tây Bắc như: Hoà
Bình, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, rải rác ở các vùng khác như: Thanh Hóa, Phú
Thọ, Ninh Bình và vùng Đồng bằng sông Cửu Long với 2 tỉnh Long An và Cần Thơ.
Nguồn gen nếp cẩm của các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta có mức đa dạng cao nhất
cả nước nhưng đang bị xói mòn nghiêm trọng nên cần khai thác, phát triển và bảo tồn
nguồn gen quý hiếm phục vụ phát triển nông nghiệp của đất nước (Trần Thị Lương
và cs., 2013).
Theo Zhang et al. (2012), để giống lúa nếp đạt năng suất và chất lượng cao cần
quản lý hài hòa và cân đối dinh dưỡng N, P, K trên từng loại đất, mùa vụ và mực
nước. Vilayvong et al. (2015) cho rằng để cung cấp dinh dưỡng hợp lý cho giống lúa
nếp cần xây dựng mô hình quản lý dinh dưỡng dựa vào thời gian sinh trưởng, kích
thước bộ rễ, thời vụ gieo cấy, mật độ cấy.
Điện Biên là một tỉnh miền núi vùng Tây Bắc có diện tích lúa 49.445,1 ha, trong
đó diện tích lúa nước là 12.940,4 ha (chiếm 26,2%). Các huyện có diện tích lúa lớn là
Điện Biên, Tuần Giáo, Điện Biên Đông, Nậm Pồ, Mường Nhé. Năng suất lúa của
tỉnh Điện Biên đạt 3,54 tấn/ha thấp hơn nhiều so với trung bình cả nước (5,73 tấn/ha)
và thấp hơn trung bình các tỉnh vùng Tây Bắc (4,36 tấn/ha) (Tổng cục Thống kê,
2016). Nguyên nhân dẫn đến năng suất thấp do: 1- Diện tích lúa nương, lúa nếp lớn
nhưng cơ cấu giống nghèo nàn; 2- Bộ giống lúa năng suất cao, chất lượng tốt đặc biệt
là lúa nếp đặc sản còn hạn chế; 3- Canh tác lúa nước gieo với mật độ dày, bón phân
ít; canh tác lúa nương theo hình thức chọc lỗ bỏ hạt.
Để góp phần vào việc mở rộng, phát triển giống nếp cẩm và làm phong phú
thêm các sản phẩm từ giống nếp tại tỉnh Điện Biên, thì việc tuyển chọn những giống
nếp cẩm có nhiều đặc điểm tốt, có thời gian sinh trưởng ngắn, gieo cấy được hai vụ
trong năm, năng suất khá, phổ thích nghi rộng và xây dựng biện pháp kỹ thuật canh
tác phù hợp là hết sức cần thiết
</p>
